„Polski most szpiegów" to trzecia książka Łukasza Walewskiego wydana przez SQN po „Przywitaj się z królową. Gafy, spadki, faux paux i inne historie" oraz „Ambasadorowie. Czego nie powie Ci królowa". Wszystkie dotyczą dyplomacji. Jednak o ile dwie pierwsze to pozycje napisane wyłącznie przez Walewskiego i przedstawiają tajniki protokołu dyplomatycznego oraz służby dyplomatycznej, o tyle najnowsza książka to wywiad-rzeka z ambasadorem Janem Wojciechem Piekarskim, który jest wymieniony na okładce jako współautor.

Zacznijmy od tytułu, który jest nawiązaniem do Mostu Glienicke w Poczdamie, na którym Amerykanie i Sowieci wymieniali jeńców podczas Zimnej Wojny oraz opowiadającego o tym filmu z Tomem Hanksem w roli głównej. Mogłoby to sugerować, że Piekarski będzie mówił głownie o tajnych operacjach, zimnowojennych szpiegach i zakulisowych kontaktach supermocarstw. Jednak to mylne wrażenie. Choć mamy w książce fragment o poszukiwaniach amerykańskich obywateli zaginionych na początku lat 90. XX w. w Iraku, to jednak tytuł to głównie marketingowa sztuczka, obliczona na przykucie uwagi czytelnika.

Trochę szkoda, że autor/wydawnictwo postanowili użyć takiej dość mylącej sztuczki, bo treść książki broni się bez tego. Ambasador Piekarski to jeden z najbardziej doświadczonych polskich dyplomatów, obecnie w stanie spoczynku. Ma za sobą pobyty na licznych placówkach w Azji i w Europie, a także szefowanie polskiemu protokołowi dyplomatycznemu w latach 90. i kilka innych prestiżowych stanowisk w MSZ.

Dla pasjonata stosunków międzynarodowych jego historie to prawdziwa gratka: Laos w trakcie wojny wietnamskiej, Iran w czasie rewolucji czy Pakistan, sojusznik Afganistanu, podczas inwazji sowieckiej na ten kraj. Te wszystkie wydarzenia Piekarski obserwował z punktu widzenia dyplomaty.

Wisienką na torcie „wojennej" części wspomnień jest opowieść o Sekcji Interesów Amerykańskich Ambasady Polskiej w Iraku (USINT). Po I wojnie w Zatoce Amerykanie zerwali stosunki dyplomatyczne z Irakiem, więc poprosili Polskę, by ich placówka reprezentowała interesy amerykańskie w tym kraju jako quasi-konsulat. Piekarski został szefem tej placówki i w tej roli szukał i wspierał Amerykanów, którzy mieli nieszczęście zaginąć w Iraku lub wpaść w ręce irackich służb.

Druga część to spojrzenie za kulisy polskiej polityki lat 90. Dyplomata porównuje chociażby styl pracy prezydentów Wałęsy czy Kwaśniewskiego oraz kolejnych premierów. Zdradza pewne tajniki negocjacji między Polską a Unią Europejską i NATO.

Kariera Piekarskiego przypadła na czas wielkich zmian w Polsce, a dyplomata służył zarówno III RP, jak PRL-owi. Nie ukrywa zresztą swojej współpracy z wywiadem wojskowym PRL w czasie pobytu na placówce w Iranie. Choć ambasador stara się dyplomatycznie omijać trudne kwestie i nie używać wielu mocnych słów, da się wyczuć, że jego sympatia leży raczej po stronie postkomunistycznej części naszej sceny politycznej. Warto mieć to w pamięci podczas lektury książki.

Nie zmienia to jednak faktu, że zwykły czytelnik rzadko ma szansę zajrzeć za zasłonę dyplomacji. Jak słusznie zauważa Piekarski, w polityce zagranicznej widzimy najczęściej działania polityków: prezydentów, premierów, ministrów. Praca korpusu dyplomatycznego pozostaje w cieniu. Dzięki „Polskiemu mostowi szpiegów" możemy uzupełnić tę lukę. Działanie USINT w Iraku to niezmiernie ciekawy, a mało w Polsce znany fragment naszej historii, choć ściśle wiąże się choćby z operacją „Samum" czy „Most".

Można mieć żal o prześlizgiwanie się autorów po pewnych ciekawych, kontrowersyjnych tematach (politycy a alkohol, rola Mieczysława Wachowskiego na „dworze” Wałęsy). Szkoda też, że wiele interesujących kwestii zostaje podsumowanych anegdotkami, a nie bardziej przekrojowym spojrzeniem na sytuację strategiczną Polski w tamtym czasie. Jednak całość jest na tyle ciekawa, że aż żal, że kończy się tak szybko. Nie wierzę, by ambasador Piekarski nie miał w zanadrzu opowieści, które mogą wypełnić więcej niż niespełna 300-stronicową książkę.

Krzysztof Krzemień