Książki skierowane do młodszych czytelników, wbrew opiniom niektórych osób, wcale nie należą do kategorii płytkich, nijakich i pozbawionych jakichkolwiek przesłań. Wręcz przeciwnie – większość z nich niesie ze sobą jakąś naukę, ma ciekawych bohaterów i barwny, dobrze wykreowany świat. Przecież nikt nie zarzuci „Alicji w Krainie Czarów” banalności albo „Opowieściom z Narnii” miałkości. Jedne książki kładą nacisk na rozrywkę, inne chcą także poszerzyć horyzonty młodego odbiorcy, jednak większość z nich przekazuje sobą wskazówki właściwego postępowania czy porusza ważne dla rozwijającego się umysłu problemy.

Nie inaczej dzieje się w „Pułapce czasu” Madeleine L'Engle, o jakiej w Polsce zrobiło się głośno dzięki wydawnictwu MAG, które postanowiło przybliżyć tę historię nowemu pokoleniu. Kolejnym powodem powrotu do łask tej książki jest także jej ekranizacja, niestety obecnie nie możemy raczyć się nią w naszych kinach. Jednak czy rzeczywiście ta powieść zasługuje na większą uwagę, czy to po prostu historia podobna do wielu innych – o dziewczynce, która odkrywa swoje prawdziwe „ja”?

Bohaterka o ciętym języku

Margaret nie jest zwyczajnym dzieckiem, nie ma także zwyczajnej rodziny. Jej tata bardzo często wyrusza w podróże, o których nie może mówić (ściśle tajne), mama spędza godziny w laboratorium, a jeden z braci żyje w swoim własnym świecie. Ona zresztą także wymyka się wszelkim normom, jeśli chodzi o zachowanie w szkole i podejście do innych osób. To tym młodej buntowniczki, ale nie takiej, która sięga po używki i dzierga sobie tatuaże, po prostu często mówi dorosłym to, co myśli, bez filtrowania, prosto z mostu. Nauka nie idzie jej za dobrze, jedynie matematyka potrafi ją zainteresować i wciągnąć w świat liczb i pierwiastków.

Łatwo można się domyśleć, że Meg nie jest zbyt lubianą i popularną osobą. Sytuacji nie poprawia fakt, że bohaterka nie umie poradzić sobie z plotkami dotyczącymi jej ojca. Wprawdzie udaje, że wcale jej nie obchodzą, jednak mocno przeżywa to, iż jej rodziciel od kilku dobrych miesięcy nie daje znaku życia. Wyruszył na tajną misję i ślad po nim zaginął. Czy dziewczynka dowie się, co się stało z członkiem jej rodziny?

Przygodo, nadchodzę!

W swoim dziele Madeleine L'Engle najbardziej skupia się na problemie inności. Już po samej informacji o bohaterce można dojść do wniosku, że w tej historii nie ma miejsca na stereotypy i nijakość. Meg to dzielna, ale nieco krnąbrna dziewczyna, nie jest taka jak jej rówieśnicy. Zresztą nie tylko ona – każdy członek rodzinny Murrayów różni się od przeciętnych zjadaczy chleba. Najmłodszy syn najbardziej – me niesamowity dar, który pozwala mu w mig odczytywać nastroje swojej siostry i rodzicielki. Jednak przez to, że późno nauczył się mówić, inni mieszkańcy miasteczka mają go za… dziwne dziecko.

To samo tyczy się ojca Meg. Ma dość specyficzną pracę (czyli inną), przez co ludzie patrzą na niego z pewnym pobłażaniem, ale także bardzo szybko wydają osąd – skoro tak długo się nie odzywa, na pewno odszedł od rodziny. Jest inny, dlatego trzeba go napiętnować.

Autorka bardzo ciekawie odniosła się do problemu niewpisywania się w społeczne normy na przykładzie historii mieszkańców planety Camazotz. Tam wszystko jest z góry zaprogramowane przez ramy – ludzie muszą poruszać się w tym samym rytmie, przestrzegać narzuconych reguł, wszelkie odstępstwa (jak choćby źle odbita od ziemi piłka) są surowo karane. Jak mówi antagonista powieści, „różnice stwarzają problemy”.

Nieważne, że mamy wrażenie iż mieszkańcy planety to marionetki, które ktoś pociąga za sznurki. Liczy się to, iż wykazują takie same zachowania, nie są inni. W przeciwieństwie do Meg i jej brata.

Fantastyka i nauka

„Pułapka czasu” porusza niezwykle ważne tematy. Poza motywem inności pojawia się także ten z przygody, starcia dobra ze złem czy miłości, ale nie romantycznej tylko rodzicielskiej. Meg od zawsze stawiała swojego ojca na piedestale – był mądry, nieomylny, w końcu dorośli nie mogą popełniać błędów. Dzieci żyją często w przeświadczeniu, że ich rodzice to mali bogowie – potrafią znaleźć wyjście z każdej sytuacji. Madeleine L'Engle pokazuje, jak wygląda zderzenie się dziecka z rzeczywistością. Welon opada, a bohaterka dowiaduje się, że jej rodziciel to jednak tylko człowiek i ma prawo popełniać błędy, nie jest wszechmocny.

Pisarka dokonuje czegoś fascynującego, choć może nie nowatorskiego, łączy w swojej historii elementy nauki z tymi fantastycznymi. Tłumaczy niektóre wydarzenia z naukowego punktu widzenia, ale obok nich stawia rzeczy, jakie nie mieszczą się w pojmowaniu ludzkiego mózgu. Ten mariaż nauki z fantastyką wychodzi jej całkiem dobrze, czytelnik czuje, że jedno nie istniałoby bez drugiego.

„Pułapka czasu” pokazuje ciekawe spojrzenie na niektóre kwestie (jak choćby podróży na inne planety czy właśnie inności), ale momentami opowieść nie wciąga. Meg to niezwykle denerwująca bohaterka. Choć ma do tego prawo, w końcu jest dzieckiem, jej zachowanie sprawia, że nie da się jej polubić. Owszem, można jej współczuć, jednak nie poczułam do niej nawet nici sympatii. A szkoda, bo ma przecież do odegrania bardzo ważną rolę.

Monika Doerre