Górnictwo uranu na Dolnym Śląsku należy do najbardziej tajemniczych zagadnień w najnowszej historii Polski. Narosło wokół niego wiele mitów, powielanych przez spisywane po latach relacje świadków, następnie rozdmuchiwane i wypaczane przez żądne sensacji media. Naukowego zbadania sprawy podjął się Robert Klementowski, historyk związany z Instytutem Pamięci Narodowej. Pierwszą jego pracą na ten temat była książka „W cieniu sudeckiego uranu” z 2010 r., obecnie bardzo rzadko pojawiająca się na rynku wtórnym. W roku 2017 wyszła jednak nowsza publikacja Autora pt. „Atomowa tajemnica Sudetów”. Jest to praca popularnonaukowa, jednak oparta na solidnej kwerendzie źródłowej, rozszerzonej nawet w stosunku do „W cieniu sudeckiego uranu”, co Autor zaznacza we wstępie.
Praca rozpoczyna się przybliżeniem źródeł, a raczej ich strzępków, dostępnych w latach 90. XX w., które były przyczyną licznych półprawd i domysłów. Możemy zapoznać się z tytułami prasowymi, krzyczącymi o tysiącach „przymusowych robotników” oraz z pierwszymi próbami rzetelnego ujęcia tematu.
Następnie omówiono pokrótce historię zastosowania uranu do celów naukowych i militarnych. Widzę tu pewien nadmierny skrót – najpierw Martin Klaproth odkrywa uran (1789) a następnie „jego [uranu] kariera rozpoczęła się tak naprawdę dopiero w ostatnich dniach 1938 r. w laboratorium niemieckich fizyków Otto Hahna i Fritza Strassmana” (s. 12). Pominięto zupełnie powszechne w XIX w. stosowanie uranu do barwienia szkła i glazury na ceramice, które spowodowało masowe wydobycie blendy smolistej m.in. w Jachymowie. Odpady z tej kopalni stały się początkiem nauki o radioaktywności i surowcem do otrzymywania radu, polonu i innych radionuklidów. Warto byłoby o tym wspomnieć, choćby w jednym zdaniu. Niestety, w książce uran pojawił się we wspomnianym laboratorium Hahna i Strassmana jakby z próżni, bez związku z wieloletnimi badaniami prowadzonymi najpierw przez Becquerela, a następnie przez małżonków Curie. Brak tych informacji jest tym bardziej dotkliwy, że mamy tu pracę popularnonaukową, po którą sięgną osoby nie mające żadnego przygotowania w tej materii. Przy książce naukowej można byłoby założyć, że jest to wiedza powszechna wśród specjalistów z dziedziny i o takich oczywistościach nie ma co pisać.
W dalszej części rozdziału omówiono amerykańskie, niemieckie i radzieckie prace nad bronią jądrową oraz początki zależnego od ZSRR kopalnictwa uranu w Polsce. Następnie mamy 3 rozdziały, opisujące poszczególne etapy uranowego górnictwa na ziemiach polskich. W każdym z rozdziałów omówiono dokładnie zmiany organizacyjne i personalne przedsiębiorstw zajmujących się górnictwem uranu, przytaczając nawet krótkie życiorysy co ważniejszych osób. Przedstawiono też zależności między personelem polskim a radzieckim, a także wykaz stanowisk zarezerwowanych dla Rosjan. Wspomniano również ogromną skalę marnotrawstwa w kopalniach uranu, niską dyscyplinę pracy oraz silną inwigilację tych strategicznych zakładów przez Urząd Bezpieczeństwa.
W w treści można znaleźć szczegóły techniczne metod stosowanych przy eksploatacji złóż, jak również statystyki poszukiwań i wydobycia. Interesującą kwestią jest bhp i to nie tylko w kwestii narażenia na promieniowanie, ale pod kątem uniwersalnych zasad bezpieczeństwa obowiązujących w górnictwie czy generalnie przy pracy w przemyśle.
Osobną kwestią jest bezpieczeństwo radiologiczne – tutaj Autor stara się rozprawić z zaciemniającymi obraz wspomnieniami, spisanymi po latach, które przeszacowywały zagrożenie, opisując potworne skutki narażenia na promieniowanie. Jednocześnie Autor nie neguje fatalnych warunków, w jakich pracowali górnicy. Przedstawiono także niewydolną służbę zdrowia, choć jednocześnie podkreślono starania o zorganizowanie przychodni, szpitali i sanatoriów dla pracowników kopalni. Narrację doprowadzono aż do procesów o odszkodowania za utratę zdrowia, już po upadku PRL.

Podsumowując, "Atomowa tajemnica Sudetów" jest bardzo treściwą i rzetelną publikacją, która przystępnie przybliża zagadnienia górnictwa uranu w Polsce. Dużym plusem jest krytyczne podejście do mitów narosłych wobec kopalni uranu bez jednoczesnego bagatelizowania niewątpliwych negatywnych skutków pracy w tych przedsiębiorstwach. Książka jest zwięzła (227 stron),co z pewnością zachęci osoby zupełnie niezwiązane z tematem, chcące mieć ogólny ogląd zagadnienia, bez nadmiernego zagłębiania się w szczegóły. W razie chęci dalszego zgłębiania tematu Autor podaje skróconą bibliografię. Pasjonaci mogą odczuwać pewien niedosyt szczegółów związanych głównie z dozymetrią (sprzęt, wartości pomiarów),w tej kwestii pozostają poszukiwania artykułów naukowych w periodykach medycznych, fizycznych i geologicznych. W książce brakuje też trochę materiału zdjęciowego oraz wyjaśnień niektórych terminów naukowych, stosowanych w tekście.

Górnictwo uranu na Dolnym Śląsku należy do najbardziej tajemniczych zagadnień w najnowszej historii Polski. Narosło wokół niego wiele mitów, powielanych przez spisywane po latach relacje świadków, następnie rozdmuchiwane i wypaczane przez żądne sensacji media. Naukowego zbadania sprawy podjął się Robert Klementowski, historyk związany z Instytutem Pamięci Narodowej....

ksiązka to skrót "W cieniu sudeckiego uranu" tego samego autora. Może jest bardziej przystępnym językiem napisana niż pozycja wydawnictwa IPN

ksiązka to skrót "W cieniu sudeckiego uranu" tego samego autora. Może jest bardziej przystępnym językiem napisana niż pozycja wydawnictwa IPN