Ojcostwo staje się teraz modne. Coraz częściej promuje się ojców opiekujących się dziećmi. Ojcostwo polskie nie zawsze jednak takie było i nie zawsze oczywiście takie jest. Mówienie bowiem o „ojcu” w ogólnym znaczeniu, może być zarówno zbytnim wywyższeniem tych, którzy sobie nie radzą lub zbytnim niedocenieniem tych rodziców, którzy zasługują na wielką pochwałę. Podobnie jest przy recenzowaniu zbioru opowiadań wielu autorów. Zbiór opowiadań „Ojciec” podlega właśnie takim rozterkom w ocenie. Z jednej bowiem strony to książka, po którą sięga się z dużą dozą oczekiwań. Już po samym przeczytaniu notki wydawniczej nasze oczekiwania rosną. „Zbiór doskonałej literacko historii o trudnej relacji między ojcem a synem”. Co sugeruje świetnie spisane krótkie formy. A gdy do tego dojdzie nam spis autorów takich jak: Jacek Dukaj, Michał Witkowski, Ziemowit Szczerek, Łukasz Orbitowski, Wit Szostak, Michał Cichy, Andrzej Muszyński, Jakub Małecki i Wojciech Engelking – apetyt naprawdę zaczyna rosnąć.

Zapowiada się więc wspaniała uczta czytelnicza. Czy jednak rzeczywiście na taką ucztę w tym wypadku możemy liczyć? Cóż, w zbiorze znajdują się opowiadania zarówno dobre, jak i całkiem przeciętne, ale możemy mieć do czynienia również z czystymi perełkami literackimi. Rozpoczyna się wyborowo, istną literacką ucztą w wydaniu Jakuba Małeckiego. Od razu przypomina nam się lub wzbudza naszą chęć czytelniczą wachlarz tytułów oczekujących na naszej liście do przeczytania: „Dygot”, „Dżozef”, „Błędy”… Opowiadanie otwierające zbiór to „Żaglowce i samoloty”, które w sposób niezwykle piękny mówi o wspomnieniach o ojcu i finale jego życia, w który syn wkłada całą swoją miłość. Na tych niespełna dwudziestu stronach Małecki zawarł historię, do której można by nakręcić świetny półtoragodzinny film. Opowieść pełna retrospekcji, pełna emocji, pięknie opisująca więź między ojcem i synem oraz zrozumienie jakim syn otacza swego rodziciela. Niewątpliwie jest to perełka tego zbioru.

Następnym jest poruszające opowiadanie Wita Szostaka. Opowieść zaprezentowana w formie listu ojca do dorosłego syna. Szczególnie warte uwagi z powodu pomysłu, konstrukcji, szczerości. Wśród opowiadań, które skupiają się bardziej na prezentacji tematu z perspektywy syna, jest świetną przeciwwagą i szczególnie odznacza się wśród reszty. Na kolejną pochwałę zasługuje Łukasz Orbitowski, opisujący w opowiadaniu „Tygrys” ojcostwo z rozbitego małżeństwa i wszelkie piętna, która mogą odbijać się przy takim modelu ojca. Szczerość również ujmuje w opowiadaniu „Miasto mojego ojca”, w którym Ziemowit Szczerek opowiada o Sanoku, fascynacji ziemiami wschodnimi, a także życiu w Rzeszowie i Krakowie. Stanowi ono na pewno ciekawe zagadnienie dla całej twórczości Szczerka.

Każde z nich, na swój sposób wnosi coś szczególnego. Wojciech Engelking w opowiadaniu „Pat” w ciekawy sposób scala relację z ojcem z grą w szachy. Andrzej Muszyński w „Maczużniku” przedstawia temat z perspektywy ojca emigracyjnego. A Michał Cichy w „Miejscu przy kuchence” skupia się po prostu na wspomnieniach. W moim odczuciu najbardziej zawodzi Witkowski. Choć jego „Domek” jest całkiem dobrym opowiadaniem, przytaczającym historię syna, który w chwilowym kryzysie i przerwie w sławie wraca do rodzinnego domu. Nie jest to jednak ani ten styl, ani ta literackość, do której Witkowski przyzwyczaił nas, jak gdyby zostało machnięte na szybko, czysto na potrzeby zbioru.

Największy dylemat mam z Jackiem Dukajem. Oceniając obiektywnie muszę bowiem docenić wszelkie walory opowiadania „Vrtko” – szczególnie sam pomysł, kreację świata przedstawionego, z topografią kraju, historią, językiem. To stworzony przez Dukaja świat, kraj gdzieś we wschodniej Europie, z dyktatorem i burzliwą historią, a także ze swojsko brzmiącą kulturą. Jednak opowiadanie słabo przystaje do całego zbioru. Czasem nawet nuży swą objętością, jak gdyby narzucało swoją wybitność.

Po zbiór opowiadań „Ojciec” warto sięgnąć szczególnie z dwóch względów. Po pierwsze dla samego tematu. Niewątpliwie bowiem te opowiadania pozwolą na spojrzenie na kwestię ojcostwa z wielu stron i zastanowienie się nad tym, co w naszej kulturze rzeczywiście można, a czego nie powinno się korygować. Druga kwestia to grono autorów. W większości to młodzi polscy pisarze, z którymi być może czytelnik nie zetknął się wcześniej (przynajmniej nie ze wszystkimi). Taki zbiór stanowi naprawdę dobry wstęp do zapoznania się z młodą polską twórczością. A niewątpliwie zachęca do sięgnięcia po powieści tychże autorów. Przynajmniej niektórych z nich.

Monika Samitowska-Adamczyk