Dwie dziewczynki poznają się podczas lekcji tańca w mało atrakcyjnej dzielnicy Londynu. Natychmiast zostają przyjaciółkami, może dlatego, że są jedynymi ciemnoskórymi uczennicami w tej grupie. Obie uwielbiają tańczyć, ale tylko Tracey ma prawdziwy talent. Druga z dziewcząt, narratorka powieści, której imienia nie poznamy, jest za to bardziej pracowita i zdeterminowana. Jej ojciec jest biały, matka zaś pochodzi z Jamajki, mieszkają w ładnym domu, a ich życie płynie w sposób stabilny i uporządkowany. Tracey jest wychowywana przez samotną, białą matkę. Mieszka z nią w niezbyt przyjemnym bloku, i z czasem zaczyna zazdrościć przyjaciółce jej rodziny. Początkowo nie mające znaczenia różnice w statusie społecznym zaczynają wpływać na relacje między przyjaciółkami.

Z czasem drogi obu bohaterek zaczynają się rozchodzić. Tak jak w poprzednich powieściach Zadie Smith prowadzi narrację z rozmachem. Akcja „Swing time”, podobnie jak to było w przypadku „Białych zębów”, obejmuje mniej więcej ćwierć wieku. Narratorka, która będzie pracowała jako asystentka gwiazdy muzycznej, będzie przemieszczać się po świecie, zabierając nas w oszałamiającą podróż do Gambii. Zresztą wszystkie ważne postaci w tej książce przechodzą przemiany i pokonują długą drogę. Pracodawczyni narratorki, robiąca wielką karierę Aimee, urodziła się na australijskiej prowincji. Wychowana w kiepskiej dzielnicy Tracey trafiła na sceny West Endu. Zadie Smith stawia pytania, które w dzisiejszym świecie zdają się wyjątkowo ważne – czy sukces polega na tym, żeby opuścić miejsce, w którym się urodziliśmy? Czy można być szczęśliwym, spędzając całe życie w tym samym otoczeniu?

Na te pytania autorka nie daje jednoznacznych odpowiedzi. Wręcz przeciwnie – w jej powieści wszystko wydaje się względne. Narratorka, która w Londynie uważana jest za ciemnoskórą, w Gambii staje się biała ze względu na swoją jaśniejszą skórę i mieszane pochodzenie. Wioska, do której przyjeżdża, dla jednych jest prymitywnym i biednym miejscem, dla innych zaś stanowi ostoję prostoty i piękna. Zarówno sukces, jak i szczęście, mogą być czymś względnym. Ścieżka życiowa Tracey jest na to najlepszym przykładem.

Zadie Smith sięgnęła w tej powieści po narrację pierwszoosobową, której do tej pory nigdy nie stosowała. Znana jest raczej z wielogłosów, w każdej książce jednak próbuje czegoś innego, szukając nowej formy. I choć „Swing time” opowiedziany jest w pierwszej osobie, narratorka nie skupia się na swojej historii, większość uwagi poświęcając innym ludziom – Tracey, Aimee, swojej matce i poznanej w Gambii Hawie. Snuje też rozważania bardziej uniwersalne, zbliżone do monologów wewnętrznych, i sięga do zakamarków pamięci. Autorka rytmicznie porusza się po różnych planach czasowych, swingując między przeszłością a teraźniejszością. Taniec i muzyka nie są tylko elementami fabuły, są wbudowane w formę powieści.

Narratorka dzieli z autorką pewne elementy życiorysu – obie mają białego ojca i pochodzącą z Jamajki matkę, obie wychowały się w północnej części Londynu. Na tym jednak oczywiste podobieństwa się kończą, zwłaszcza że narratorka, choć to jej głosu słuchamy, pozostaje ukryta w cieniu. Nie poznajemy nawet jej imienia, co wydaje się bardzo znaczącym przemilczeniem. Zastanawiamy się, kim właściwie jest, a jednocześnie wiemy, że odpowiedzi nie uda nam się uzyskać.

„Swing time” to bogata i satysfakcjonująca powieść, być może najlepsza w dorobku Zadie Smith. Poruszone w niej tematy pojawiały się w poprzednich książkach autorki, która wciąż wraca do kwestii tożsamości i przynależności, tutaj wydają się jednak wyjątkowo świeże i ważne.

Paulina Surniak