Czytając pierwszy tom opowieści Jana (i o Janie) Karskim byłem pewien, że to jedna z tych pozycji, które powinny stać się obligatoryjną lekturą szkolną każdego obywatela naszego pięknego kraju. Po lekturze tomu drugiego, nie tylko opinię tę podtrzymuję, ale wręcz optuję do odpowiednich władz – zróbcie to! I to jak najszybciej.

Tom pierwszy kończy się właściwie początkiem. Początkiem najstraszniejszego konfliktu zbrojnego w dziejach świata. I, co okazało się z czasem – jednego z najbardziej brutalnych, wyniszczających i niszczących nie tylko ustalony porządek świata, ale też jego człowieczeństwo. Może i to pompatyczne stwierdzenie – nie przeczę – ale, jak widać to doskonale obecnie, bardzo na czasie.

Karski, po krótkiej i niezbyt z tego tytułu chwalebnej kampanii wojennej, trafia do obozu jenieckiego (sowieckiego), skąd udaje mu się dzięki sprytowi (niekoniecznie swojemu) „zwiać” i wrócić do… No właśnie – do czego i do kogo? Jego dotychczasowi protektorzy albo zniknęli (cokolwiek pod tym pojęciem odgadniecie), albo znajdują się w totalnej niełasce całego (czyżby?) narodu. Karski, nieco tym wszystkim przytłoczony, szuka swego miejsca tam, gdzie zasadniczo nie powinien – u politycznych rywali swych mocodawców. Przy okazji, z wrodzonym sobie urokiem, nieźle miesza w swoim życiu prywatnym. Jednak nie przestaje służyć Polsce. I pragnie opowiedzieć o tym, czym jest życie w okupowanym kraju. A to oznacza, że chce także mówić o kwestii Żydów. Jego wiedza czyni zeń nie tylko osobę powszechnie poważaną i oczekiwaną, ale też niebezpieczną. Podejmując się misji poinformowania o sytuacji kraju rządu, będącego na uchodźctwie, podejmuje niebezpieczną grę – z okupantem i z totalnie skłóconą władzą.

Tak, to strasznie gruba książka. Tak, znajdziecie w niej multum nazwisk, dat, informacji. Tak, dalej twierdzę, że to dzieło milowe rodzimej literatury historycznej. Pokazuje bowiem, jak trudno przychodzi nam żyć z nami samymi, nawet w sytuacji skrajnie trudnej. Tłumaczy też, że czasem potrafimy się dogadać, choć nie jest to proste. Sprzeczność? Ta książka, podobnie jak nasza historia, pełna jest sprzeczności. I to jest chyba kolejny z powodów, dla których warto się nad nią pochylić. Co ja mówię – należy, nie warto!

Nie jestem w przypadku książki Piaseckiego zbyt obiektywny. Bo i trudno mi takim być, skoro widzę wiele podobieństw do obecnej sytuacji naszego kraju. Polityka powiecie – może. Ale przeczytajcie tom drugi historii Karskiego. Przemyślcie go. I zróbcie to, czego chyba wielu nie robi – wyciągnijcie wnioski. A przy okazji zakosztujcie naprawdę WIELKIEJ książki. Pod każdym względem.

Bartek ‘barneej’ Szpojda