Każdy z nas ma w sobie historię do opowiedzenia. Przynajmniej takie panuje przekonanie. Wielu zachowuje je dla siebie, inni przekazują ustnie, ale istnieją takie historie, które zwyczajnie trzeba przelać na papier. Staje się to nie tyle rozrywką, co powinnością. Świadectwem oddającym sprawiedliwość minionym pokoleniom i otwierającym oczy tym, które dopiero się z tym wydarzeniami zapoznają. Właśnie do takich przekazów należą „Dzikie Łabędzie”.

Przedstawicielkami tej imponującej sagi są trzy pokolenia. Babka, matka i sama autorka, które w tej opowieści są przewodniczkami po burzliwej historii Chin. Każda z nich pojawiła się w innym punkcie wydarzeń i ma do pokazania swój własny, unikalny bagaż doświadczeń. Dochodzą do głosu dzięki Jung Chang, która przekazuje ich przebieg, a w relacji dotyczącej jej samej, dodaje do tego bardzo osobistą perspektywę.

Zaprezentowanie losów państwa w takiej formie sprawia, że nie sposób się od nich odciąć. Widać wyraźny wpływ jakie wywarły one na główne bohaterki. Jak wpłynęły na ich życie, zmieniały światopogląd i wymuszały podejmowanie często niełatwych decyzji. Pod wieloma względami przeorganizowały zastaną przez nich rzeczywistość i wymusiły jej przynajmniej częściową akceptację.

Na początku pojawia się tradycja. Władza swoją drogą a przyzwyczajenia swoją. Wielopokoleniowe rodziny pod jednym dachem. Dzieci bezwzględnie podporządkowane rodzicom. Córki traktowane jak towar dostosowany do przyszłego nabywcy, którego majątek może zmienić wszystko. Kobiety jako wyznacznik szacunku, pomniejszone do roli posłusznego towarzysza mężczyzny. Rozbuchane obrzędy małżeństwa i pogrzebu często tożsame z bankructwem.

Kolejnym punktem, który z czasem wychodzi na pierwszy plan to władza, a w zasadzie jej zmiany. Począwszy od japońskiego jarzma, które żywo może nam przypominać zabory. Faworyzowanie najeźdźców, wprowadzanie własnych rozwiązań. Działania jakże tożsame z rodzimą ubecją, funkcjonujące na podobnej zasadzie strachu i wykorzystywania swych koneksji, a przy tym brutalnego powstrzymywania wrogów.

Namacalna niepewność jutra, której towarzyszy przytłaczająca hiperinflacja. Wojna za progiem, a w niej wyzwoliciele - Kuomintang. Prędko przeobrażają się w siły, które opresyjnością niewiele ustępują Japonii. Jednak i to trwa relatywnie krótko, gdy po walkach władzę przejmują komuniści. Z początku budzą zachwyt i zadowolenie, oferują równowagę i możliwości. Jednak im więcej upływa czasu, tym bardziej Mao Tse Tung zaciska pętle na szyjach obywateli.

Przypomina to makabryczny rollercoaster, w którym ekscytacja w mgnieniu oka zamienia się w krzyk pełen przerażenia. Trudno mówić w takiej sytuacji o spokojnym, a przede wszystkim własnym, prywatnym życiu. Każdy chce na coś wpłynąć, każdy chce coś wiedzieć. Nigdy nie brakuje powodów czy wątpliwości. Wyzwolenie zaskakująco prędko przemienia się w opresyjność. Sytuacja odwraca się w mgnieniu oka - kto był na szczycie upadł, kto był na dnie osiąga wyżyny.

To fascynujące i przerażające zarazem poznawać tak nieprzewidywalną rzeczywistość, w której kolejne pokolenia próbują się odnaleźć. Babka w swoistym tyglu tradycji i nowych porządków. Dwóch światów, których z czasem nie sposób pogodzić. Matka wierząca w zmiany, otwarcie dla lepszego i poświęcająca się budowaniu sprawiedliwego ustroju, który z marzenia powoli zamienia się w koszmar.

I ona, Jung Chang, córka. Na starcie zarażona wtłaczaną do młodego umysłu ideologią i propagandą, lecz z czasem przekonująca się, że coś jest stanowczo nie tak, jak być powinno. Odkrywająca prawdziwą twarz reżimu, by po latach przekazać ją w swojej książce. Osobistej, ale globalnej zarazem. Ukazującej smutne oblicze zwykłych ludzi – bitych, głodzonych, ściganych. Nastawionych wbrew sobie w „rewolucji kulturalnej”. Wciśniętych w niewidzialne kajdany i marzących o normalności.

Dzikie łabędzie to imponujący obraz nieustannych przeobrażeń. Tradycji przytłoczonej i zgniecionej pod butami władzy. Wielkich zwycięstw i jeszcze większych tragedii. Zwykłych ludzi, którzy starali się jakoś dostosować i żyć z dnia na dzień. Przetrwać i liczyć, że lepsze jutro kiedyś nadejdzie.

Patryk Rzemyszkiewicz