Chociaż „Dzielnym będzie przebaczone” to dopiero trzecia książka Chrisa Cleave’a już można powiedzieć, że autor słynie z poruszania trudnych tematów. Jego debiut, „Drogi Osamo” (zekranizowany zresztą w 2008 roku) poruszał problem islamskiego terroryzmu, a wydane w 2012 głośne „Między nami” dotykało kwestii rasizmu. Tym razem brytyjski autor wziął na warsztat temat nieco odleglejszy w czasie, a mianowicie II wojną światową, ale i do tego – chciałoby się powiedzieć oklepanego już – tematu ma swoje interesujące, wyjątkowe podejście.

Fabuła powieści splata losy czterech osób zamieszkujących Londyn znajdujący się u progu wojny. Mary North, osiemnastolatka z dobrego domu, córka polityka, zgłasza się na ochotnika do War Office, by służyć ojczyźnie. Ku swojemu zaskoczeniu zostaje nie szpiegiem, tak jak chciała, ale nauczycielką. I równie zaskakujące dla niej samej jest to jak bardzo się w swoją rolę zaangażuje. Kiedy szkoły z powodu wojny zostają zamknięte, a dzieci ewakuowane na wieś, ona chce uczyć tych nielicznych, którzy zostali, w tym ciemnoskórego Zachary’ego. Los chce, że Mary poznaje pracującego w kuratorium oświaty Toma. Tom załatwia Mary nie tylko pracę, ale i szybko zdobywa jej serce i mimo dzielącego ich statusu społecznego zostają parą. Wkrótce dziewczyna planuje, by zeswatać swoją najlepszą przyjaciółkę, Hildę, z przyjacielem Toma, Allistairem, który nieoczekiwanie zaciągnął się do wojska. A potem przychodzi jeden dzień, który wszystko zmienia i obraca wszystkie plany tej czwórki w niwecz. Coś się kończy, a coś się zaczyna. Z czwórki zostaje trójka, trójka, która musi się pozbierać i która będzie musiała przetrwać kolejne ciężkie próby.

W zasadzie książka Cleave’a nie wyróżnia się spośród innych książek o wojnie – ani nie odkrywa jakichś nowych faktów ani nie jest szczególnie brutalna, nie epatuje też seksem ani kontrowersjami – można by powiedzieć, że jest jedną z wielu podobnych powieści tego typu. W tej zwyczajności tkwi jednak jej urok. Bohaterami „Dzielnym będzie przebaczone” są zwykli ludzie, którym wojna całkowicie wywróciła życie do góry nogami. Znakomicie Cleave ukazał wpływ wojny na ich psychikę i na łączące ich relacje. Dla milionów osób, obywateli wojna nie jest konfliktem politycznym, w którym liczą się jakiekolwiek ideały i w którym chodzi o to, które państwo będzie górą. Wojna to dla ludzi codzienne utrapienia, osobiste cierpienia, strach, obawy i ryzyko, a ostatecznie walka o przetrwanie – dla zwykłych ludzi liczy się to, co tu i teraz, a nie to, czy udało się wygrać na froncie. Bo wojna to zjawisko złożone i każdego doświadcza w inny sposób, ale zawsze zostawia po sobie ślad w głowach i sercach ludzi. Cleave pokazuje najbardziej nieprzewidywalne jej oblicza, sytuacje, w których w jednej sekundzie potrafi się zawalić czyjś świat i co najlepsze – czytelnik też dostaje przysłowiowym obuchem w łeb.

Chris Cleve przedstawia w swojej książce także mało znane epizody wojny, a mianowicie walki na Malcie, zainspirowany losami swojego dziadka, który brał udział w oblężeniu Malty. Z kolei jego drudzy dziadkowie, których wojna rozdzieliła na trzy lata, zainspirowali go do wprowadzenia do książki wątku epistolarnego. Bohaterowie książki – tak jak dziadkowie autora - wymieniają między sobą listy, które trzymają ich przy życiu, wlewają w ich serca nadzieję, piszą tak naprawdę historię ich romansu, który toczy się właściwie na odległość. Miłość i wojna nie od dziś splatają się w fabułach książek i filmów, ale czy w prawdziwym życiu powinny iść w parze? Zdaniem autora wielka (a nawet i ta mniejsza) miłość może uratować życie i trudno się z tym nie zgodzić.

Trzeba pochwalić Chrisa Cleave’a za cały koncept powieści, pomysł na fabułę i jej rozwój, błyskotliwe dialogi, co wszystko razem sprawia, że jego książkę po prostu znakomicie się czyta. To także zasługa humoru, którego w powieści nie brakuje, a który przełamuje powagę tematu i idealnie równoważy ciężar gatunkowy tej historii. Nie znaczy to jednak, że nie ma tu miejsca na refleksję, głębię i moralne dylematy. Słowa i czyny bohaterów poruszają, przejmuje to, na co nie mają wpływu i niepokoi myśl, że takie dramaty wciąż mają miejsce jeszcze w rożnych zakątkach świata. Kogo intryguje choćby sam tytuł powieści Cleave’a niech przeczyta „Dzielnym będzie przebaczone”, by dowiedzieć się, co znaczy być dzielnym podczas wojny i jak wiele można wybaczyć z jej powodu.

Malwina Sławińska