Jak napisać powieść, która dotyczy II wojny światowej, przesiedleń, jakie miały miejsce w Polsce tuż po zakończeniu tego trudnego czasu oraz życia ludzi, zmuszonych przez historię do funkcjonowania w tej zmiennej rzeczywistości, i jednocześnie zachować w tej pozycji świeżość opisów, bohaterów oraz wątków fabularnych? Na to pytanie najlepszą odpowiedź mogłaby udzielić Aida Amer, autorka „Kronik z życia ptaków i ludzi”, ponieważ właśnie ten tytuł, mimo powtarzalnych w wielu książkach motywów związanych z latami wojny i tuż po niej, stanowi przykład niezwykłej kreatywności pisarki.

Szkieletem całej opowieści są losy dwóch rodzin: Sztulmowców oraz Stuhlmacherów. Polaków i Niemców z Prus Wschodnich, pozornie nie mających ze sobą nic wspólnego. Ich losy niespodziewanie łączy Wielka Historia, a po niej nic już nie pozostaje takie samo. A w tle rozgrywanych wydarzeń istotną rolę odgrywają ptaki, które są jakby lustrzanym odbiciem wszystkiego, co się wokół nich toczy – przede wszystkim zachowań ludzi żyjących niedaleko nich.

Właśnie połączenie motywów ludzkich losów w czasach II wojny światowej oraz ptaków dało w rezultacie fabułę pełną świeżości oraz zaskoczeń. Nigdy bym nie przypuszczała, że te dwa niepowiązane ze sobą tematy mogą stworzyć w powieści historię bardzo nostalgiczną, tajemniczą, ściśle związaną z naturą, a przede wszystkim smutną, ale nie przygnębiającą. Podczas lektury „Kronik z życia...” odniosłam wrażenie, że mimo całych tych nieszczęść i trudnych momentów w życiu każdego bohatera, to wszystko po prostu musi mieć swoje miejsce. Jak przyroda – coś musi umrzeć, aby coś nowego się narodziło. Bez względu na to, jaki charakter mają te zmiany.

Aida Amer nie opowiada, ale snuje historie w książce. Tak użyłam liczby mnogiej, ponieważ cała fabuła to zbiór luźnych wątków dotyczących Sztulmowców, Stuhlmacherów oraz ich sąsiadów i znajomych. Czytelnik podczas lektury „Kronik z życia...” może odnieść wrażenie, że w książce nie ma głównego bohatera, ponieważ żadna z postaci nie wyróżnia się na tle innych. To jest zapewne celowy zabieg pisarki, aby pokazać, że w czasach powojennych, kiedy przychodziły kolejne zmiany w Polsce, każdy człowiek jest ważny. I nie jest istotne, czy chodzi tu o Polaków czy Niemców – Aida Amer nie wyróżnia nikogo, to już od nas zależy, czyje losy będziemy chcieli poznawać jako odbiorcy powieści.

„Kroniki z życia ptaków i ludzi” zawierają w sobie bardzo wiele zmiennych: barwna galeria postaci, na tle których pojawiają się ptaki, Wielka Historia, zmiany będące skutkami wydarzeń w latach 1939-1945 oraz piękna przyroda. Nie będę tutaj niczego ukrywała - czytanie tej powieści-kalejdoskopu nie będzie czasem straconym.

Anna Wolak