Ostatnią rzeczą, jaką można się spodziewać po kolejnej wydanej książce Sándora Márai jest to, że będzie ona tak oczywista jak jej tytuł. To tylko pozory, bo już sama tożsamość owej tytułowej „Siostry” okazuje się jeśli nawet nie tajemnicą to przynajmniej przyczyną wielu nieprzespanych nocy dla głównego bohatera. Na tym nie kończą się wątpliwości, które zdaje się, że z premedytacją podsuwa sam autor. Osobliwe okoliczności niemal od początku wyznaczają postępy w tej fabule; począwszy od niepokojących wydarzeń w hotelu po przymusową hospitalizację głównego bohatera, który wpisując się w tę konwencję na kartach tejże powieści funkcjonować będzie nie inaczej jak Z.

Zmyślny epizod, którego świadkami jesteśmy zaraz na początku stanowi zaledwie przyczynek do przyszłych zdarzeń. Podczas, gdy w Europie szaleje w najlepsze II wojna światowa, w małym węgierskim hotelu na prowincji dochodzi do przypadkowego spotkania pewnego pisarza ze znanym kompozytorem. Niegdyś rozchwytywany i wybitny pianista - wspomniany wcześniej Z. - niespodziewanie znika z muzycznej sceny i nigdy więcej się na niej nie pojawia. Pobieżne wzmianki, poczynione jeszcze w hotelu pomiędzy dwojgiem bohaterów dają nieco wyobrażenia o powodach tej nagłej absencji. Dopiero jednak rękopis, złożony na ręce pisarza (a zarazem i na nasze), ukazuje prawdziwe koleje losu zapomnianego w wojennej kurzawie pianisty.

Właściwą cześć książki stanowią właśnie słowa spisane przez samego Z., a dotyczące wydarzeń rozgrywających się kilka lat wcześniej we Florencji. Wówczas Z. przeżył swój własny dramat, kiedy to zapadł na tajemniczą chorobę, podobnie bezimienną jak on sam. Tutaj rozpoczyna się pieczołowity opis zachorowania, objawów, kuracji oraz szpitalnej codzienności muzyka. Od tej pory rzeczywistość bohatera wypełnia cierpienie, morfinowe odurzenie, czasem wspomnienia przerywane regularnymi wizytami lekarzy i pielęgniarek. To właśnie cztery siostry mają szczególny udział w powrót do zdrowia słynnego pacjenta, a zwłaszcza jedna z nich.

Przy okazji spotkania z „Siostrą” odkryłam, że jestem bardziej pragmatycznym czytelnikiem niż myślałam - zaraz interesują mnie konkrety, diagnozy, a (przypadkowe bądź zamierzone?) nieścisłości w imionach nie dają mi spokoju. Tymczasem Sándor Márai nic sobie z tego nie robi, unosi się ponad takimi przyziemnymi sprawami jak medyczne detale - zamiast tego skupia się na doznaniach i zmysłach, wprawnie poruszając się pomiędzy cierpieniem a artystyczną pasją. „Siostra” ma w tym względzie wiele do zaoferowania; tłumaczy na swój sposób chorobę i jej przyczyny. W istocie, możemy doszukiwać się tu pytania o cenę poświęcenia i oddania się bez reszty sztuce.

Takich książek już się nie pisze, ale na szczęście można je czytać. Sándor Márai oddaje w nasze ręce prozę subtelną i wyrafinowaną, a momentami tak intymną, że siłą rzeczy chce się szukać jakichś adekwatnych śladów w biografii jej twórcy. Z wydania kolejnej książki tego węgierskiego pisarza powinni ucieszyć się nie tylko amatorzy jego prozy, ale również wszyscy ci, którzy w literaturze cenią sobie niekonwencjonalne rozstrzygnięcia.

Anna Aniszczenko