Zdrada

Okładka książki Zdrada S.J. Parris
Okładka książki Zdrada
S.J. Parris Wydawnictwo: Albatros Cykl: Giordano Bruno (tom 4) powieść historyczna
528 str. 8 godz. 48 min.
Kategoria:
powieść historyczna
Cykl:
Giordano Bruno (tom 4)
Tytuł oryginału:
Treachery
Wydawnictwo:
Albatros
Data wydania:
2017-07-05
Data 1. wyd. pol.:
2017-07-05
Liczba stron:
528
Czas czytania
8 godz. 48 min.
Język:
polski
ISBN:
9788379855063
Tłumacz:
Maria Gębicka-Frąc
Tagi:
thriller herezja inkwizycja rok 1583
Średnia ocen

6,8 6,8 / 10

Oceń książkę
i
Dodaj do biblioteczki

Porównaj ceny

i
Porównywarka z zawsze aktualnymi cenami
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Ładowanie Szukamy ofert...

Patronaty LC

Książki autora

Mogą Cię zainteresować

Okładka książki Statek widmo Graham Brown, Clive Cussler
Ocena 7,4
Statek widmo Graham Brown, Clive...
Okładka książki Przemytnik Clive Cussler, Justin Scott
Ocena 6,8
Przemytnik Clive Cussler, Just...
Okładka książki Pirania Clive Cussler, Boyd Morrison
Ocena 7,1
Pirania Clive Cussler, Boyd...

Oceny

Średnia ocen
6,8 / 10
41 ocen
Twoja ocena
0 / 10

OPINIE i DYSKUSJE

Sortuj:
avatar
39
39

Na półkach:

👉Wystarczyła jedna noc w porcie Plymouth i los wyprawy wojennej przeciw Hiszpanom zawisł na włosku, podobnie jak ciało szlachcica Dunne’a na belce statku Elizabeth Bonaventure...

Samobójstwo? Zemsta? A może coś więcej? Jakkolwiek by było, z trupem na pokładzie królewska ekspedycja nie wyruszy z portu. A już na pewno nie, jeśli się okaże, że wśród załogi jest ktoś, kto pomógł Dunne’owi opuścić ten padół łez...



👉Zdrada to czwarta część serii o Giordano Bruno, heretyku, filozofie i detektywie, który w służbie królowej Elżbiety I rozwiązuje zagadki kryminalne w XVI-wiecznej Anglii. Tym razem Bruno wyrusza do Plymouth, gdzie ma pomóc w wykryciu mordercy na pokładzie statku Francisa Drake’a, który szykuje się do wyprawy przeciwko Hiszpanom. W tle intrygi dworskie, spiski religijne i tajemniczy manuskrypt, który może zmienić losy świata.

S.J. Parris znowu zaskakuje czytelnika swoją erudycją, zmysłem historycznym i umiejętnością budowania napięcia. Zdrada to znakomity thriller historyczny, który przenosi nas w fascynującą epokę renesansu i reformacji, pełną niebezpieczeństw, tajemnic i przygód.

Bardzo polubiłam tę historię i muszę zdobyć kolejne części serii, ponieważ jestem ciekawa, co jeszcze spotka Brunona w jego przygodach. Osobiście uważam, że można czytać je nie pokolei, ponieważ każda z nich jest samodzielną opowieścią, a postać Brunona jest dobrze nakreślona i interesująca. Podobał mi się styl pisania autorki, który jest bogaty w szczegóły i barwne opisy, ale nie nudzi ani nie przytłacza.
Polecam ją wszystkim miłośnikom powieści historycznych i kryminalnych.

👉Wystarczyła jedna noc w porcie Plymouth i los wyprawy wojennej przeciw Hiszpanom zawisł na włosku, podobnie jak ciało szlachcica Dunne’a na belce statku Elizabeth Bonaventure...

Samobójstwo? Zemsta? A może coś więcej? Jakkolwiek by było, z trupem na pokładzie królewska ekspedycja nie wyruszy z portu. A już na pewno nie, jeśli się okaże, że wśród załogi jest ktoś, kto...

więcej Pokaż mimo to

avatar
749
749

Na półkach:

Moja przygoda z Giordanem Bruno niestety dobiegła końca wraz z czwartym i ostatnim tomem kryminalnej powieści historycznej. A szkoda, bo część trzecia i czwarta okazały się bardzo dobre. W "Zdradzie" mamy obszerny wątek marynistyczny, gdyż akcja powieści toczy się w portowym, gwarnym miasteczku Plymouth, które tętni życiem, jak również na statku.

Główny bohater czyli ekskomunikowany włoski zakonnik Giordano Bruno wraz ze swoim przyjacielem Philipem Sidneyem trafiają na jeden z galeonów sir Francisa Drake'a o nazwie Elizabeth Bonaventure , na którym znaleziono powieszone zwłoki Roberta Dunne'a w jego własnej kajucie. Wydawać by się mogło, że zmarły popełnił samobójstwo, jednak wiele dowodów wskazuje na to, że doszło do morderstwa. I tutaj do akcji wkracza Bruno z Sidneyem, próbując rozwikłać tajemnicę tej zagadkowej śmierci. Celem tego statku był zmasowany atak na terytorium hiszpańskie. A tymczasem dopóki sprawa śmierci Dunne'a nie zostanie ostatecznie wyjaśniona statek nie może wypłynąć w morze.

W książce pojawia się kolejna tajemnicza, zaginiona księga pisana w języku starogreckim, a mianowicie księga Judasza zwana Ewangelią Łukasza, którą kapitan Drake zabrał z galeona Santa Maria.

Autorka wielokrotnie zwodzi czytelnika jeśli chodzi o wykrycie tego, kto jest mordercą Dunne'a. Sama próbowałam wydedukować kto zabił, jednak zostałam przez autorkę skutecznie wyprowadzone w pole i to wiele razy. Bo kiedy Giordano Bruno z przekonującą argumentacją wskazywał potencjalnego zabójcę, okazywało się, ze to jednak fałszywy trop. Sytuacja powtórzyła się kilka razy, gdyż motywacje i dowody pasowały do kilku różnych osób, po czym w finale nastąpiło spore zaskoczenie, bo zamordował ktoś, kogo w ogóle nie brałam pod uwagę.

Mamy tu do czynienia z licznymi tajemnicami, intrygami, ciągłym zagrożeniem życia dla osób, które próbują rozwikłać śledztwo. Świetnie oddana atmosfera zarówno elżbietańskiej Anglii jak również portowego miasteczka pełnego wszelkiej maści elementu typu żebracy, rzezimieszki, prostytutki, ale również marynarze, cudzoziemcy, piękne kobiety, których urokowi trudno się oprzeć. Doskonale oddane realia historyczne i jakiś mrok zasnuty angielską mgłą, jaki towarzyszy tej serii od pierwszego do ostatniego tomu. Naprawdę bardzo dobra seria, ciekawi i wyraziści bohaterowie, interesujące intrygi kryminalne, zabytkowe budowle i starodruki. Autentycznie rozsmakowałam się w tym historycznym klimacie i aż żal się żegnać. Serdecznie polecam całą tę serię, bo chociaż nie przepadam za tym gatunkiem literackim, to seria o Giordano Bruno pochłonęła mnie całkowicie.

Moja przygoda z Giordanem Bruno niestety dobiegła końca wraz z czwartym i ostatnim tomem kryminalnej powieści historycznej. A szkoda, bo część trzecia i czwarta okazały się bardzo dobre. W "Zdradzie" mamy obszerny wątek marynistyczny, gdyż akcja powieści toczy się w portowym, gwarnym miasteczku Plymouth, które tętni życiem, jak również na statku.

Główny bohater czyli...

więcej Pokaż mimo to

avatar
109
102

Na półkach:

Gdzieś tak w połowie miałem wrażenie, że to najlepsza pozycja cyklu. Akcja znacznie szybsza i bardziej zwarta niż w poprzednich tomach, motywacje postaci bardziej wyraziste. Teraz, po przeczytaniu całości, nie jestem już tego taki pewien. Gdzieś tak w dwóch trzecich, akcja dokonuje zwrotu na rzecz zupełnie nieprawdopodobnych i, co ważniejsze, zupełnie zbędnych wydarzeń. Kilkadziesiąt stron bzdurnych przygód nie tyle przeczytałem, co pobieżnie przerzuciłem wzrokiem. Potem na szczęście wszystko wróciło do normy. No i niestety, kto zabił odgadłem mniej więcej w jednej trzeciej, ale i tak czytałem z zainteresowaniem, żeby przekonać się, czy miałem rację, czy nie. Aha, w całym cyklu dość irytowało mnie stałe stosowanie czasu teraźniejszego - sprawiało, że czytało się mniej płynnie. Nie wiem, czy to pomysł autorki, czy tłumacza, ale mnie się nie spodobał.

Gdzieś tak w połowie miałem wrażenie, że to najlepsza pozycja cyklu. Akcja znacznie szybsza i bardziej zwarta niż w poprzednich tomach, motywacje postaci bardziej wyraziste. Teraz, po przeczytaniu całości, nie jestem już tego taki pewien. Gdzieś tak w dwóch trzecich, akcja dokonuje zwrotu na rzecz zupełnie nieprawdopodobnych i, co ważniejsze, zupełnie zbędnych wydarzeń....

więcej Pokaż mimo to

avatar
374
58

Na półkach:

Bardzo pozytywne zaskoczenie. Zwłaszcza, że książkę wygrzebałem w koszu z przecenami. Świetnie się to czyta, taka lekka książka na odprężenie. Wziąłem ją bo miałem nadzieje, że jest to powieść marynistyczna :). Jednak mimo, że morze jest jedynie gdzieś w tle całej fabuły, nie żałowałem. Ciekawie skonstruowane postacie, niezłe dialogi, sama intryga może już czterech liter nie urywa, ale jest nieźle poprowadzona. Nic o tej książce nie wiedziałem ale czytając podejrzewałem, że jest to część jakiegoś cyklu (jak się okazuje czwarta) w odbiorze to jednak nie przeszkadza. Z przyjemnością sięgnę po kolejne części.

Bardzo pozytywne zaskoczenie. Zwłaszcza, że książkę wygrzebałem w koszu z przecenami. Świetnie się to czyta, taka lekka książka na odprężenie. Wziąłem ją bo miałem nadzieje, że jest to powieść marynistyczna :). Jednak mimo, że morze jest jedynie gdzieś w tle całej fabuły, nie żałowałem. Ciekawie skonstruowane postacie, niezłe dialogi, sama intryga może już czterech liter...

więcej Pokaż mimo to

avatar
642
642

Na półkach:

„Zdrada” to kryminał, którego akcja toczy się w elżbietańskiej Anglii. Mroczne to czasy, przede wszystkim ze względu na zawirowania religijne, ale także z uwagi na konflikty zbrojne, czy walkę o panowanie na morzach i o bogactwa transportowane z Nowego Świata. Wszystkie te okoliczności stanowią idealne tło dla powieści, której bohaterowie muszą w zakamarkach Plymouth odnaleźć zabójcę oficera na statku sir Francisa Drake’a. A czas nagli, bo flotylla powinna wyjść z portu czym prędzej i każdy dzień zwłoki to strata pieniędzy i ryzyko niepowodzenia całej wyprawy.
Wątków jest kilka, podejrzanych też niemało, do tego prawie każdy skrywa jakiś sekret, a co poniektórzy przy nadarzającej się okazji chcą się trochę wzbogacić i nie wahają się szpiegować, czy donosić o ruchach przeciwnika temu, kto więcej płaci. Jak sobie jeszcze do tego dołożymy ograniczenia „technologiczne” (wszak nie ma mowy o wykonaniu sekcji zwłok, o badaniu odcisków palców, śladów DNA, czy o innych analizach) to nic dziwnego, że nasz detektyw (w tej roli autorka obsadziła samego Giordano Bruno) gubi się w gąszczu tropów i podejrzeń zanim zagadka zostanie rozwikłana.
Moim zdaniem autorka bardzo dobrze przygotowała się merytorycznie do napisania tej powieści. Pani Parris posiada doskonałą znajomość realiów życia w opisywanej epoce, noszonych strojów, obyczajów.
Akcja w pierwszej części książki wydaje mi się mało dynamiczna, zdecydowanie przyspiesza w połowie.

„Zdrada” to kryminał, którego akcja toczy się w elżbietańskiej Anglii. Mroczne to czasy, przede wszystkim ze względu na zawirowania religijne, ale także z uwagi na konflikty zbrojne, czy walkę o panowanie na morzach i o bogactwa transportowane z Nowego Świata. Wszystkie te okoliczności stanowią idealne tło dla powieści, której bohaterowie muszą w zakamarkach Plymouth...

więcej Pokaż mimo to

avatar
658
291

Na półkach:

Muszę powiedzieć, że książka jest naprawdę ciekawa i wciągająca a postaci bardzo umiejętnie przedstawione. Jedyne co mnie wkurzało, to ciągłe zmiany teorii na temat mordercy już po ogłoszeniu "to na pewno morderca".. Chciałabym przeczytać poprzednie tomy, bo ten naprawdę mi się spodobał, ale niestety są niedostępne w sprzedaży lub bardzo drogie.. tak więc muszę poczekać na lepsze czasy.
W każdym razie polecam wszystkim, którzy lubią kryminały historyczne bez motywów romantycznych (albo z zaledwie delikatnym zarysowaniem).

Muszę powiedzieć, że książka jest naprawdę ciekawa i wciągająca a postaci bardzo umiejętnie przedstawione. Jedyne co mnie wkurzało, to ciągłe zmiany teorii na temat mordercy już po ogłoszeniu "to na pewno morderca".. Chciałabym przeczytać poprzednie tomy, bo ten naprawdę mi się spodobał, ale niestety są niedostępne w sprzedaży lub bardzo drogie.. tak więc muszę poczekać na...

więcej Pokaż mimo to

avatar
1196
374

Na półkach:

Z trzech dotychczas przeze mnie przeczytanych książek z tej serii ta wydała mi się najlepsza. Zmiana scenerii: poznajemy gwarne Plymouth ożywione obecnością marynarzy z wielkiej floty sir Francisa Drake'a. Drake przygotowuje się do wyprawy korsarskiej na posiadłości hiszpańskie w Nowym Świecie, ale na jednym z jego okrętów ginie człowiek. Niby samobójstwo, ale nawet niewyrobione oczy oficerów Drake'a wyrażają wątpliwości. Nieco przypadkiem na miejsce przybywa Giordano Bruno ze swoim Watsonem, czyli Philipem Sidneyem i ta parka zabiera się za rozwiązanie zagadki. No i mamy tu piękne i kochliwe damy, plotkarskie służące, nędznych urwisów, moralnie obrzydliwe burdelmamy i ich nieszczęsne podopieczne obojga płci, dwuznacznych moralnie kapłanów, honorowych oficerów marynarki na czele z wielkim El Draque, szpiegów Hiszpanii, próbujących zarobić szlachciców, kartografów in spe i znanego już poprzednio kryminalistę. Do tego atmosfera portowego miasta (która mi się mocno utrwaliła w pamięci: jakże tam musiało potwornie śmierdzieć!) i przygody w tajemniczych katakumbach. Bardzo, ale to bardzo wciągająca powieść o zwartej, szybkiej akcji. Chyba dobry materiał na film albo serial.

Z trzech dotychczas przeze mnie przeczytanych książek z tej serii ta wydała mi się najlepsza. Zmiana scenerii: poznajemy gwarne Plymouth ożywione obecnością marynarzy z wielkiej floty sir Francisa Drake'a. Drake przygotowuje się do wyprawy korsarskiej na posiadłości hiszpańskie w Nowym Świecie, ale na jednym z jego okrętów ginie człowiek. Niby samobójstwo, ale nawet...

więcej Pokaż mimo to

avatar
1116
1112

Na półkach:

Giordano Bruno to bohater cyklu powieści S.J. Parris. Heretyk, filozof, detektyw, a zarazem człowiek, którego ściga inkwizycja. Tym razem staje przed trudnym zadaniem rozgryzienia zagadkowej śmieci mężczyzny, będącego członkiem morskiej wyprawy zakrojonej na szeroką skalę. Zdrada to czwarty tom przygód Bruno, które kolejny raz ukazały się nakładem wydawnictwa Albatros.

Akcja powieści rozgrywa się roku 1583. W Plymouth dobiegają końca przygotowania do wielkiej morskiej wyprawy przeciw Hiszpanom, która ma odwrócić losy wojny. Niestety przed wyjściem statków w morze, w jednej z kajut marynarze znajdują wisielca. Niestety nie jest to ostatni trup, a komuś bardzo zależy aby wyprawa za wszelką cenę nie doszła do skutku. Rozwiązania tej niebezpiecznej i tajemniczej sprawy podejmuję się Giordano Bruno wraz ze swoim przyjacielem, który wbrew rozkazom królowej postanowił przyłączyć się do wyprawy. Rozpoczyna się niebezpieczna rozgrywka, od której zależą losy całej Anglii.

Fani S.J. Parris wiedzą czego można się spodziewać po jej twórczości, choć fabularnie autorka potrafi zaskakiwać za każdym razem. Ogromne wrażenie robi dobrze odwzorowany klimat ówczesnej Anglii. Bohaterowie nie tylko prowadzą śledztwo w sprawie dziwnych zgonów na statku, czy w porcie, ale przemierzają ciemne i mroczne zakątki miasta, stawiając czoła różnego rodzaju przeciwnościom. Rewelacyjnie prezentuje się również połączenie historycznych postaci z tymi fikcyjnymi. Widać spore merytoryczne przygotowanie autorki, która oprócz nakreślenia fabularnego wątku i rozpisania głównych postaci tworzy także fantastyczne tło społeczne, historyczne oraz wprowadza wyraziste drugoplanowe postacie.

Brakuje tu może odrobinę zaskoczenia. Autorka tworzy solidny thriller z wątkiem kryminalnym i historycznym, ale nie decyduje się na nagłe zwroty akcji. Punkt po punkcie rozwiązujemy wraz z bohaterami tajemnicę, powoli zaczynając się domyślać, w jakim to kierunku zmierza i finalnie nie zostajemy wyprowadzeni z błędu. Wszystko jest ok, ale brakuje pazura, zaskoczenia, czegoś po czym czytelnikowi opadłaby szczęka. Ważny jest perfekcyjny warsztat, ale również pożądane jest opowiedzenie historii, która czytelnika wprowadza na manowce.

Zdrada to solidnie napisana historia, która wciąga na dobre kilka godzin lektury. Jest to thriller, który trzyma w napięciu, ale różni się od wielu współczesnych powieści. S.J. Parris stawia głównie na dobrze nakreślone postacie, w tym głównego bohatera. Wielkie wrażenie robią przedstawione tło społeczne i klimat elżbietańskiej Anglii. Intryga też przyzwoita, dobrze przemyślana, ale bez fajerwerków. Powieść jak najbardziej godna polecenia, szczególnie, że jest to tom czwarty, po którym cały cykl nadal trzyma wysoki poziom.

http://www.mechaniczna-kulturacja.pl/2017/09/sj-parris-zdrada-recenzja.html

Giordano Bruno to bohater cyklu powieści S.J. Parris. Heretyk, filozof, detektyw, a zarazem człowiek, którego ściga inkwizycja. Tym razem staje przed trudnym zadaniem rozgryzienia zagadkowej śmieci mężczyzny, będącego członkiem morskiej wyprawy zakrojonej na szeroką skalę. Zdrada to czwarty tom przygód Bruno, które kolejny raz ukazały się nakładem wydawnictwa...

więcej Pokaż mimo to

avatar
1589
1575

Na półkach: ,

SŁYNNI I PRAWDZIWI
To już czwarty tom w dorobku autorki z Giordanem Bruno na czele. Krytykowany przez kościół, jednak szanowany przez wielu za otwarty umysł heretyk jest postacią autentyczną, o której istnieniu nie miałam dotąd pojęcia. Przedstawiony jako dociekliwy, bystry, inteligentny mężczyzna musi zmierzyć się z zagadką, która nawet dla niego okaże się wyzwaniem. Nie jest to jednak jedyny zaczerpnięty z kart historii bohater w tej książce. O Franciscu Drake’u słyszałam już wcześniej i choć zazwyczaj wyobrażałam go sobie jako siejącego grozę pirata, tutaj poznałam go od nieco innej strony, nabierając do jego postaci swego rodzaju podziwu. Jest i Sir Philip Sidney, niedoceniany i złakniony szacunku przyjaciel Giordano, który planuje dołączyć się do wielkiej wyprawy, by w końcu coś osiągnąć.

Choć autorka maluje słowem wielobarwne tło także drugoplanowych postaci, jak widać postawiła na te autentyczne, darząc ich drugim życiem i przypominając o nich światu.

ELŻBIETAŃSKA ANGLIA
Galeon Elizabeth Bonaventure, mroczne uliczki brytyjskiego Plymouth, tajemny tunel. S.J. Parris uwiła fabułę wokół elżbietańskiej Anglii w pełni oddając charakter tamtych czasów, spójnie łącząc opisy, zachowania i sposób myślenia bohaterów. Rozważania na temat wszechświata, niepoprawne działania władz kościoła i szykująca się walka z Hiszpanią. Czytając można wyobrazić sobie zamierzchłe lata dowiadując się sporo na temat samej historii. I choć powieść jest oczywiście fikcją, porównawszy jej elementy z wiedzą zawartą w sieci, wiele z nich pokrywa się z prawdą.

Dlaczego thriller? Bo jest niebezpiecznie. A wytropienie mordercy wiąże się z wielkim ryzykiem utraty życia. Komuś będzie bardzo zależało, by pewne tajemnice nie opuściły swoich kryjówek. Ażeby powieść nabrała smaczku, autorka wprowadziła w jej szeregi zaginioną Ewangelię Judasza.

CZY CZEGOŚ ZABRAKŁO?
Jednak pomimo tych wszystkich intrygujących elementów przeszłości i wielkich zwrotów akcji, bywały momenty, kiedy odkładałam książkę na bok nie czując nieodpartej chęci kontynuowania tej przygody – zwyczajnie się nudząc. Generalnie powieść okazała się wartościowa, choć niełatwo było mi zaangażować się w jej rzeczywistość. S.J. Parris miała dobry pomysł oraz imponującą wiedzę, którą sprawnie wykorzystała. Nie miała jednak tego daru przyciągania, którym może poszczycić się chociażby James Rollins czy już na pewno Dan Brown.

PODSUMOWANIE
Wielbicielom powieści rzeźbiących w przeszłości nowe kształty historii – polecam. To dobra książka dla tych, którzy chętnie bawią się u boku zagadek rozgrywanych na przestrzeni odległych wieków. Uprzedzam, że nie jest to najlepsza publikacja tego gatunku, jaką miałam okazję przeczytać. Niemniej jednak mam wrażenie, że typowi fani thrillerów historycznych będą potrafili się tutaj odnaleźć.

http://ktoczytaksiazki-zyjepodwojnie.blogspot.com/

SŁYNNI I PRAWDZIWI
To już czwarty tom w dorobku autorki z Giordanem Bruno na czele. Krytykowany przez kościół, jednak szanowany przez wielu za otwarty umysł heretyk jest postacią autentyczną, o której istnieniu nie miałam dotąd pojęcia. Przedstawiony jako dociekliwy, bystry, inteligentny mężczyzna musi zmierzyć się z zagadką, która nawet dla niego okaże się wyzwaniem. Nie...

więcej Pokaż mimo to

Książka na półkach

  • Chcę przeczytać
    70
  • Przeczytane
    51
  • Posiadam
    32
  • Chcę w prezencie
    2
  • 2019
    2
  • Teraz czytam
    2
  • Powieść historyczna
    2
  • Historia
    1
  • Historyczne mniej lub bardziej
    1
  • Thriller historyczny
    1

Cytaty

Bądź pierwszy

Dodaj cytat z książki Zdrada


Podobne książki

Przeczytaj także