Beatlesi śpiewali „All you need is love”, bałwanek Olaf z „Krainy lodu” twierdził, że miłość jest wtedy, gdy martwisz się o drugą osobę bardziej niż o siebie, Jan III Sobieski wysyłał niezwykle czułe listy do swojej ukochanej żony, Marysieńki, a Lizzy Bennet, bohaterka „Dumy i uprzedzenia” przyznaje się swojej siostrze Jane, że uczucie do pana Darcy'ego „przychodziło tak stopniowo, że sama nawet nie wiem, kiedy się zrodziło”1. Miłość – bo oczywiście o niej mowa - to temat-rzeka w literaturze, filmie, piosenkach, rzeźbach, obrazach, historii... Nasza kultura pełna jest odniesień do tego uczucia, o którym marzy większość ludzi na świecie. Ale czym ona faktycznie jest? Dlaczego zakochujemy się w tej, a nie innej osobie? Czy rzeczywiście możemy kochać tylko raz w życiu, kiedy na naszej drodze pojawi się ta „druga połowa”? Pytań jest wiele, a pozycji naukowych, analizujących miłość pojawiło się sporo, a na ich czele stoi, kultowa w Ameryce, jak i na świecie, „Anatomia miłości” Helen Fisher.

Książka amerykańskiej antropolożki to, jak czytamy na okładce, „opowieść o dobieraniu się w pary, małżeństwie i skokach w bok”. Helen Fisher dokładnie analizuje każdy etap miłości u ludzi, podając nie tylko biologiczne i historyczne uwarunkowania (porównywania do zachowań zwierząt lub naszych prehistorycznych przodków), ale też badania na dany temat czy zwyczaje kulturowe dalekich plemion, niekiedy nieznacznie różniące się od naszych wzorców postępowania. W ten sposób badaczka przedstawia zupełnie inny obraz miłości, korzystając z dziedziny, na której zna się najlepiej, czyli antropologii.

Właśnie, antropologia. Połączenie socjologii, nauk przyrodniczych i humanistycznych – tak w dużym uproszczeniu określiłabym tę naukę. „Anatomia miłości” jest wręcz podręcznikowym przykładem pozycji z tej dziedziny. Zawiera w sobie naprawdę dużo informacji o różnorodnym charakterze, zaczynając od historii starożytnej (jak kochali nasi prapraprapraprzodkowie), idąc przez współczesność, kończąc na świecie przyrody oraz badaniach na temat rozwodów oraz długości trwania małżeństw. Mogłabym powiedzieć jedno – czego ta pozycja w sobie nie zawiera? Konkretnego punktu zaczepienia. Czytałam „Anatomię...” początkowo z dużym zainteresowaniem – w końcu to kultowa pozycja o miłości – ale im moja lektura trwała dłużej, tym coraz bardziej odczuwałam znużenie oraz rozczarowanie. Znużenie, ponieważ schemat rozdziałów był wręcz identyczny: jak tylko poznawałam mechanizmy działania człowieka, np. że mężczyźni wypinają klatkę piersiową, kiedy podoba im się jakaś kobieta i chcą ją zainteresować swoją osobą, to chwilę potem czytałam sposoby wabienia samic przez zwierzęta. A między tymi opisami odnajdywałam dane statystyczne. Mnóstwo procentów i liczb. I tym samym przechodzę do uczucia rozczarowania „Anatomią miłości”.

Osobiście uważałam, że książka będzie podobna do naszej rodzimej „Sztuki kochania”, gdzie miłość zostaje pokazana bardziej... życiowo. I namacalnie. Helen Fisher tymczasem skupiła się na przedstawieniu miłości na szerszą skalę, przez co – w moim odczuciu – wyszedł worek bez dna. Przyznam się, że po „kultowej pozycji”, „dziele wybitnym i na wskroś nowoczesnym” oraz „światowym bestselerze” miałam ogromne oczekiwania, które okazał się zbyt wygórowane.

„Anatomia miłości” będzie idealną książką dla miłośników i studentów antropologii oraz badaczy związanych z tą nauką. Pozostali mogą czuć się trochę zagubieni w tej ogromnej treści, jednak podsumowałabym tę pozycję tym stwierdzeniem – nigdy nie rozszyfrujemy miłości, nawet przy pomocy wykresów, obserwacji świata zwierząt czy tradycji. I taką naukę chciałabym przekazać innym czytelnikom.

Anna Wolak

*J. Austen, „Duma i uprzedzenie”, Kraków 2009, s. 258.