Finlandia jawi się w mojej świadomości jako oaza spokoju i dobrobytu. Mroźny, ale miły kraj masłem i reniferem płynący. Wspaniałe miejsce do życia. Nic więc dziwnego, że staje się ono również celem emigracji ludzi uciekających przed wojną, prześladowaniami, ale również tych, którzy szukają zarobku i łatwiejszego życia.

Anna Fekate z Bałkanów do Finlandii trafiła jako dziecko. Po wielu latach spędzonych w tym kraju wydaje się być całkiem wtopiona w nowe życie. Ale jej jugosłowiańska dusza wciąż kryje swoisty niepokój, mrok, szaleje w niej samotność i wschodni wiatr. Wciąż czuje się w Skandynawii jak przymusowy gość, wciąż nie wie, gdzie tak naprawdę jest jej dom. To z pewnością uwrażliwia ją na ludzi, których spotyka na swojej zawodowej drodze kryminalnego śledczego. Pozwala jej czuć empatię i zrozumienie dla tych mniej uprzywilejowanych, zagubionych w systemie, skrzywdzonych przez życie. A system nie jest łaskawy, okazuje się ślepy na drugiego człowieka. Anna przeżywa każdy taki przypadek, choć przecież nie powinna, prawda? Jest przecież zimna i nieprzystępna, nie pozwala się nikomu do siebie zbliżyć. Ale zagubienie emigrantów zbyt chyba przypomina jej własne tęsknoty i samotność, by mogła się od nich całkowicie zdystansować.

Esko Niemi dobiega sześćdziesiątki. Szwankuje mu zdrowie, doskwiera samotność. Żal po rozpadzie małżeństwa, jak na stereotypowego policjanta przystało topi w morzu alkoholu. Jako członek specjalnej grupy śledczej, rozpracowuje gangi narkotykowe, napływające do Finlandii z Danii. I to sprawia, że każdy emigrant to dla niego przestępca. Jest typowym, zgryźliwym, rozgoryczonym własnymi niepowodzeniami rasistą. Zaskakujące jest zatem, że w obliczu strachu przed chorobą, starością i śmiercią, zaczyna się interesować wolontariatem w obozach dla uchodźców.

Sammy, pakistański uchodźca, któremu odmówiono azylu, błąka się po ulicach w poszukiwaniu schronienia i ulgi w narkotykowym głodzie. Jest uciekinierem, któremu grozi deportacja. Przybity swoją sytuacją, z której nie widzi wyjścia, wikła się w groźne znajomości i sytuacje. Trafia do aresztu, podejrzany o zbrodnię, a to oznacza koniec jego wędrówki. Zostanie deportowany do Pakistanu, gdzie jako chrześcijaninowi grozi mu śmierć. System jest bezlitosny a prawo jest prawem. Sammy zrobi jednak wszystko aby pozostać w Finlandii, aby zdobyć więcej czasu, znaleźć jakieś wyjście.

Gdy pewnego dnia na drodze znalezione zostaje ciało staruszka a podczas nalotu na melinę narkotykowego gangu odkryte zostają kolejne zwłoki, los styka te trzy postacie. Tak różne w życiorysach a tak podobne w swoich rozterkach i samotności.

„Bezsilni” nie są typowym thrillerem. Napięcie w tej kryminalnej zagadce nie jest szczególnie mocno zaznaczone a sama intryga nie wydaje się być skomplikowana i ważna w całej historii. To może rozczarować każdego, kto liczył na typowy kryminał z dreszczykiem. Powieść Kati Hiekkapelto to zdecydowanie bardziej studium ludzkiej samotności na tle fali emigracji, zalewającej Europę. Ciężko stwierdzić czy to głos za czy przeciw emigrantom, raczej obraz zderzenia różnych światów, stykających się w spokojnym z natury społeczeństwie.

Czytając „Bezsilnych” wiele razy czułam zgrzyty i pozorne niespójności. Finlandia i motocyklowe, pakistańskie gangi? Finlandia i walka o wpływy w narkotykowym handlu? Jedyne co wydaje się zgadzać z moim obrazem o Skandynawii to ten wszechobecny mrok, marazm i samotność, wpływający chyba z długich, ciemnych zim i trudnych warunków życia. Dodajmy do tego trudy życia emigranta, tęsknotę za ojczyzną, wyobcowanie jednostki w idealnym ładzie zdystansowanego, skandynawskiego społeczeństwa, a mieć będziemy obraz życia naszej głównej bohaterki. I chyba to wydaje się być tu najsilniejszym podłożem dla morderczych zagadek kryminalnych skandynawskiego nurtu literackiego.

Jeśli zatem lubicie mroczne klimaty Skandynawii - w książce Kati Hiekkapelto znajdziecie ich pod dostatkiem. I jeszcze kilka innych bardzo aktualnych wątków społecznego życia jednostki w dzisiejszym, globalnym świecie. Ale czy taki powinien być cel kryminałów? „Bezsilni” to z pewnością znakomita i aktualna powieść z morderstwem w tle, ale osobiście ciężko mi ją zaliczyć do nurtu innego niż „powieść obyczajowa”.

Joanna Jurzyk