Moraliści. Jak Szwedzi uczą się na błędach i inne historie

Ta książka nie jest reportażem, choć niekiedy wywiad też jest formą reporterską. Tu powiedziałabym, jest zbiór rozmów. Dość płytkich, ale panoramiczne szerokich. Dotykamy powierzchni intrygujących i bardzo ważnych zagadnień, które rodzą się na skutek przybycia uchodźców do Europy. Szwecja jest w tym wypadku wspaniałym przykładem, bo uosabia wartości europejskie w najwyższym stopniu zaawansowane społecznie. I właśnie ona, by je kultywować, musi je zweryfikować. Zachować się adekwatnie do sytuacji. Tubylewicz w sposób niezmiernie ciekawy ukazuje procesy społeczne szwedzkiej świadomości, a w zasadzie kondycji ludzkiej w chwili konfrontacji z innym. Człowiek w takiej sytuacji instynktownie zamyka się, wypiera fakty, reaguje mniej lub bardziej zgodnie ze światopoglądem, a nie rzeczywistymi zdarzeniami. Musi wykonać pracę, włożyć wysiłek, by zachować się dobrze, czy choćby przyzwoicie. Szwedzi chcą ten wysiłek podejmować. Ta warstwa książki wydaje mi się niesłychanie interesująca. A ponieważ jest napisana lekko, niewymagająca, polecam ją wszystkim. Jest okazją do zweryfikowania własnych poglądów na temat przyjmowania uchodźców.

Bardzo mądra i pożyteczna książka o tym, że choć problemy mamy wszyscy podobne (mniej więcej) to nasze podejście do nich i poziom dyskusji dzielą często lata świetlne.
Katarzyna Tubylewicz mieszka w Szwecji od prawie 20 lat i choć, jak sama mówi, bardzo lubi ten kraj drugiego wyboru, a jednak w swojej książce pozostaje bardzo uczciwa i nie omija tematów tabu. Wszystkie rozmowy, jakie umieściła w „Moralistach“, obracają się wokół tematu uchodźców, wielokulturowości, globalizacji i refleksji na temat tego jak sie do nich mają podstawowe wartości, tak ważne dla Szwedów, jak równość, solidarność, prawa kobiet, tolerancja, DOBRO. Najlepsze w tej książce jest to, że Autorka unika demagogii i łatwych prognoz. Rozmawia z ludźmi, nie wie, więc słucha i zadaje pytania ważne: „Jak pozostać człowiekiem? Jak zachować zdrowy rozsądek? Jak pogodzić ze sobą wszystkie ideały i wartości liberalnej demokracji, które nagle przestają do siebie pasować, niczym odkształcone wilgocią puzzle?“ Moim zdaniem to świetna książka na temat współczesnego świata w ogóle. Problemów przed jakimi staje dotychczasowy porządek polityczno-społeczny w Europie. Bez wątpienia zbliżamy się do jakiegoś punktu granicznego. I może to być wielki sprawdzian dla osiagnięć europejskiej cywilizacji. Tak czy siak ja też bardzo lubię i szanuję Szwecję, nie tylko tę z kryminałów Heninga Mankela. I zanim nastąpi wielkie bum! (jakiekolwiek by ono nie było) z przyjemnością schrupię cynamonową bułeczkę patrząc na Bałtyk z drugiej, szwedzkiej strony.

Katarzyna Tubylewicz jest pisarką, tłumaczką z języka szwedzkiego i kulturoznawczynią. Mieszka zarówno w Sztokholmie, jak i w Warszawie. Przede wszystkim jest też niesamowicie uważną obserwatorką i rzetelną przewodniczką, po jednym z najbardziej wyidealizowanych krajów świata.

"Moraliści. Jak Szwedzi uczą się na błędach i inne historie", to nie jest typowy reportaż. To raczej zbiór wywiadów, celnych spostrzeżeń, jak również faktów mających na celu obalenie wielu mitów, dotyczących funkcjonowania tego kraju. To niezwykle wartościowa lektura, szczególnie w obecnych czasach. Szwecja bowiem, najczęściej przedstawiana jest jako niedościgniony wzór państwa dobrobytu. W pewnym momencie urosła wręcz do rangi państwa idealnego. To kraj, który słynie z równouprawnienia, nowoczesności, tolerancji, zsekularyzowania. A jednak ktoś, kto poszuka głębiej, jest w stanie znaleźć kilka poważnych rys na tym ideale. Jest wiele spraw, które Szwedzi, najchętniej przemilczeliby, schowali pod dywan, nawet przed nimi samymi. Autorka wiele miejsca w książce, poświęca problemom związanym z wielokulturowością i tym co dzieje się z wartościami w czasie zmian społecznych, związanych chociażby z migracjami. Tubylewicz pokazuje nam Szwecję od środka. Z jej problemami, z jej przyhamowanym rozkwitem, z zachwianiem stabilności i problemami z którymi się boryka, a które są konsekwencją polityki solidarności, tolerancji i dobrych intencji. Niestety okazuje się, że same intencje nie wystarczą. Że wyciągnięcie do kogoś pomocnej dłoni, nie zawsze poskutkuje wzajemnością a tym bardziej wdzięcznością.

W Polsce lewica wskazuje nam Szwecję jako ideał i wzór do którego chcą nas prowadzić. Prawica straszy natomiast Szwecją, jako przykładem zepsucia moralnego, homoseksualizmu, multikultu i wynaturzonego odłamu feminizmu. Jaka jest naprawdę? Choć trochę możecie wyrobić sobie o tym zdanie, sięgając po tę książkę. Dla mnie była to wstrząsająca lektura, bo niby jestem świadoma wielu spraw, a jednak głębia problemów poruszyła mnie i dała do myślenia.

Książkę czyta się niezwykle szybko i sprawnie. Katarzyna Tubylewicz to nie tylko rzetelna obserwatorka, ale również mądra dziennikarka, nakierowująca swoich rozmówców, na tematy trudne, raczej głęboko chowane w opinii publicznej. Przedstawia paradoksy, dla nas czasem bardzo zdumiewające, jak choćby to, że naród z aspiracjami w byciu najbardziej idealnym, ma tak niskie przywiązanie do swojego kraju, że równouprawnienie z którego słynie, wcale nie jest tak egzekwowany, że to nie jest kraj spokoju a ciągłych i radykalnych zmian.

"Moraliści. Jak Szwedzi uczą się na błędach i inne historie." to publikacja na temat Szwecji, ale tak naprawdę dotyczy uniwersalnych wartości, których poszukujemy. Tematami rozdziałów książki są bowiem: solidarność, prawa kobiet i feminizm, dobroć, człowieczeństwo, tolerancja, równość i integracja, wolność, uniwersalność.

Najważniejszy morał tej publikacji to stara prawda, że najważniejsze jest niewidoczne dla oczu i nie wszystko złoto co się świeci. Należy o tym pamiętać.

www.kochamciemojezycie.blogspot.com

Moraliści, w mojej opinii, to książka bardzo ważna. Nie tylko dla tych, którzy interesują się krajami północy, w tym Szwecją, ale także dla tych, których obchodzą sprawy społeczne – zwłaszcza tak głośne, o wymiarze politycznym, we współczesnym świecie. Katarzyna Tubylewicz, kreśląc portret północnego społeczeństwa, zdaje się ukazywać pewien typ człowieka, kraju, który uważamy za niedościgły, doskonały. Robi to jednak w sposób swoiście szokujący, ponieważ pokazuje, jak wiele nieprawidłowości panuje w jego postrzeganiu, jak daleka jest prawda od wyobrażenia.

Moraliści to pozycja, która weryfikuje wiele stereotypów i dość propagandowych, utrwalonych za sprawą realizacji pewnych idealistycznych dążeń, obrazów, zgodnie z którymi Szwecja powinna stanowić kraj-wzór, przestrzeń i społeczną, i kulturową, stanowiącą przykład dla wszystkich nacji, zwłaszcza w kwestiach równouprawnienia. Katarzyna Tubylewicz, wieloma sposobami (i za sprawą reportażu, i wywiadu, i przytaczania cudzych tekstów czy wypowiedzi), kreśli prawdziwszy, mniej reklamowy, obraz kraju z północy, prezentując przede wszystkim jego obecne umiejscowienie – w, jak się można przekonać, ślepym zaułku. Opowiada, przytaczając konkretne historie i obserwacje, do czego może doprowadzić bezrefleksyjna poprawność polityczna, następująca przy absolutnej pomocy i otwarciu. Przywołując słowa uznanych ekspertów i znawców spraw społecznych, maluje wielowarstwowy portret społeczny, zdeterminowany dwoma biegunami: akcją i reakcją. W ten sposób opowiada nam wiele nie tylko o Szwecji, ale i o innych krajach, zwłaszcza Europy, gdyż problemy, które stanowią punkt wyjścia opowieści, dotykają nas wszystkich w równym stopniu.

Katarzyna Tubylewicz przedstawia Szwecję jako kraj, który toczony jest dwiema skrajnościami. Obie wynikają z jednego problemu, z jednego zjawiska, związanego głównie z uchodźstwem, będącym coraz poważniejszym wyzwaniem dla naszego społeczeństwa, ładu polityczno-społecznego oraz szeroko rozumianego humanitaryzmu. Kraj, którym zajmuje się autorka, w wyobrażeniach wielu uchodzi za przykład idealnej, spełnionej, przyszłościowej przestrzeni, głównie w rozumieniu społecznym. Należy bowiem zaznaczyć, że ludziom na ogół żyje się w nim dostatnio, a prawa, które im przysługują, dążą do tego, by nikogo – wliczając w to różnego rodzaju mniejszości – nie wykluczać czy ograniczać. Dlatego, rozmawiając o równouprawnieniu, feminizmie, związkach jednopłciowych czy polityce multikulturowej, często przytaczamy właśnie Szwecję, jako dowód na to, że można niwelować różnice społeczne oraz tworzyć jedno integralne, dobrze funkcjonujące społeczeństwo, złożone z wielu mniejszych, różnych grup, w których, zwłaszcza w krajach o prawicowym usposobieniu, upatruje się źródła rozpadu społeczeństw. Autorka podchodzi do tematu rzetelnie, pokazując nam, czytelnikom i czytelniczkom, z jednej strony ten piękny świat równości i prawa, świat, w którym każdy znaczy tyle samo i dla każdego jest miejsce, mówiąc o różnych zjawiskach, przepisach czy postawach, dzięki którym i kobietom, i obcokrajowcom, i gejom, i mniejszościom religijnym żyje się dobrze – ponad podziałami, wykluczeniami oraz marginalizacją. Zauważa, jakie są powody takiego stanu rzeczy, tak światłego i rozwiniętego społeczeństwa, i jak to, takie podejście, przekłada się na codzienne życie. Z drugiej strony kreśli obraz daleki od spokojnego, trwającego w symbiozie narodu, zauważając, jak otwarta polityka – zwłaszcza migracyjna – naznaczona niezwykle szerokim gestem, związanym z przyjmowaniem uchodźców, odbija się (ten proces nieustannie trwa) na szwedzkim środowisku, rozbijając i niszcząc porządek oraz wartości, w których imię nawoływano do masowej pomocy.

Katarzyna Tubylewicz dokonuje wnikliwej analizy społecznej, obserwując wszystko to, co stanowi o dzisiejszej Szwecji. Portretuje przede wszystkim rozbieżność między wyobrażeniami, ideami, planami oraz wartościami, którymi zdeterminowana jest i natura obywateli, i polityka rządu, a owocami, do jakich doprowadziły pewne decyzje, wynikające właśnie z – jak się okazuje, nazbyt idealistycznego – podejścia. Bo w tej skomplikowanej, jakże smutnej i wymownej, relacji, między zamiarem a rezultatem, zawarty jest cały duch narodowy, główna myśl i zasada, naznaczająca szwedzkie społeczeństwo. Polityka otwartych drzwi, masowe przyjmowanie tych, którzy uciekają przed wojną, spowodowało nie tylko zawahania, powiedzmy, statystyczne czy gospodarcze, ale przede wszystkim niemałe problemy społeczno-kulturowe, których wygaszenie uniemożliwia szeroko rozumiana poprawność polityczna. W Moralistach wprowadzone zostało interesujące pojęcie, tzw. narcystycznego dobra, które dość trafnie opisuje panującą sytuację. Oznacza mniej więcej tyle, co mocno postępującą poprawność polityczną, zasłaniająca ewidentne wykroczenia czy nawet przestępstwa, których dopuszczają się – świadomie lub nie – obcokrajowcy. Ma to na celu niewykazanie się nietolerancją względem obcych nawyków kulturowych czy społecznych. Problem ten, jakże obecny w Szwecji z racji przyjęcia setek tysięcy uchodźców, coraz mocniej dostrzegalny, zaczyna przebijać pewne szklane sufity, zmieniając struktury społeczne. Jest to ciekawe z socjologicznego punktu widzenia o tyle, o ile dotyczy nie tylko tego jednego kraju; także szerszej społeczności, czym między innymi możemy tłumaczyć dojście do władzy prawicowych ugrupowań w wielu szerokościach geograficznych w ostatnim czasie.

Moraliści to książka, którą należy przeczytać, chcąc brać aktywny, uwzględniający wiele perspektyw, udział w dyskusji związanej z uchodźcami oraz tworzeniem społeczeństw multikulturowych. Katarzyna Tubylewicz kreśli wielopoziomowy portret zarówno Szwecji, jak i całej europejskiej mentalności, nie popadając ani w moralizatorski, ani apokaliptyczny ton. To pozycja, która pozwala odnaleźć się w opisywanym zjawisku, przede wszystkim dzięki dość obiektywnej perspektywie, respektującej i wszystkie „za”, i wszystkie „przeciw”.

https://czytelnik7.blogspot.com/2017/07/311-katarzyna-tubylewicz-moralisci.html

„Moraliści” Katarzyny Tubylewicz nie moralizują. Dość twardo stąpają po ziemi i podejmują kontrowersyjne, niewygodne tematy.
Jest o kobietach. I o uchodźcach. O imigrantach. O rasizmie. O państwie. O dzieciach. O powinnościach. O Człowieczeństwie. O odmienności… O rzeczach Istotnych.
Rozmowy/eseje Katarzyny Tubylewicz zdumiewają, nierzadko wprowadzają w dyskomfort i natłok sprzecznych myśli. Można się zgadzać lub nie – ale istotą jest usłyszenie...
Pięknie byłoby gdyby w Polsce rozpoczęto debatę – nie prezentowanie/narzucanie skrajnych, nieodpowiedzialnych i bezdusznych stanowisk: strach i przekreślenie Obcych czy bezrefleksyjne zapraszanie Ich do Polski. To trudne – bo ostre emocje trzeba gdzieś jednak złagodzić, otworzyć umysł i rozmawiać, debatować, a przede wszystkim słuchać, czerpać z doświadczeń innych – Szwecji np., która doświadczenie w tym temacie posiada (poprzez choćby popełnionych wiele błędów w polityce migracyjnej). Dla mnie te rozmowy to mistrzostwo wyważonej, mądrej, otwartej krytyki, która ma prowadzić do porozumienia, akceptacji i postępu. Otwarty dyskurs.
Warto przeczytać, ku rozważnemu dostrzeganiu.

Półtora roku temu zadawałem wielu osobom pytanie: dlaczego Szwedzi przyjmują tylu imigrantów? Nikt nie potrafił mi tego wyjaśnić. W tej książce znalazłem odpowiedź. Oto ona:

„(...) dochodzę do wniosku, że istnieje coś takiego jak dobroć narcystyczna. To forma próżności obecna w społeczeństwach, w których deklaracja wiary w dobro wywołuje szacunek, a nie pobłażliwość”. (Strona 55).

Oraz

„Źródłem otwartości szwedzkiej polityki było spotkanie się w tej kwestii dwóch nurtów ideowych. Jeden, o charakterze bardziej lewicowym, mówił o uniwersalizmie praw człowieka i o konieczności niesienia pomocy, a drugi, bardziej prawicowy o globalizacji i o tym, że przeprowadzanie się z kraju do kraju jest rzeczą naturalną. W ten sposób można było dojść do porozumienia w kwestii otwartości granic i bez względu na to, co się o tym dziś myśli, poziom otwartości Szwecji znacząco odstawał od tego, jak to wyglądało w innych krajach”. (Wywiad z C. Arvidssonem; strona 100).

Kiedy to się zaczęło i dlaczego:

„Okres do 1943 roku, kiedy kraj przyjął siedem tysięcy duńskich Żydów, wcale nie był okresem tęsknoty za dobrocią. Szwecja odmawiała wtedy schronienia Żydom, była pod tym względem jednym z najbardziej restrykcyjnych krajów w całej Europie. Dopiero potem Raoul Wallenberg został wysłany do Budapesztu, by ratować Żydów, a jeszcze późnej Szwecja posłała białe autobusy po więźniów obozów koncentracyjnych. I nagle bycie krajem dobra stało się ważne. Nie badałam tej przemiany, ale myślę, że był to rodzaj wstydu wynikającego stąd, że na początku wojny Szwecja była politycznie gotowa, by poprzeć Hitlera. Z chęci opowiedzenie się po jego stronie zaczęła się wycofywać dopiero po porażce Hitlera pod Stalingradem, kiedy stało się wyraźne, że Hitler może nie będzie zwycięzcą. Wsparcie dla nazistów nie wynikało stąd, że Szwecja była szczególnie nazistowskim krajem. Chodziło raczej o to, że wyższe klasy znajdowały się pod silnym wpływem niemieckiej kultury. Czytano niemiecką poezję, słuchano niemieckiej muzyki i studiowano na niemieckich uniwersytetach. Poza tym Szwecja znajduje się blisko Rosji i uważano, że Hitler ochroni kraj przed Stalinem. Kiedy wsparcie dla Hitlera zmalało, pojawił się wstyd. Nie podjęto jakiejś świadomej decyzji, to był raczej duch czasu, ale właśnie wtedy zaczęto tworzyć obraz Szwecji jako kraju dobroci, kraju, który czyni dobro i przyjmuje uchodźców. Dzieło Wallenberga czy białe autobusy to ikoniczne dobre uczynki stanowiące dziś część szwedzkiego obrazu własnej tożsamości”. (Wywiad z E. Asbrink; strony 183-184).

I chociażby ze względu na te kilkanaście zdań warto było przeczytać tę książkę. Oczywiście jest w niej poruszonych wiele innych ciekawych kwestii dotyczących szwedzkiego społeczeństwa i nie tylko. Na przykład pojawia się wzmianka o badaniach Emmy Neuman z Uniwersytetu Linneusza, która badała zjawisko white flight (ucieczka białych z dzielnic wielokulturowych). Wykazała ona, że Szwedzi zaczynają się wyprowadzać z danej okolicy, w której liczba imigrantów z krajów pozaeuropejskich wynosi od trzech do czterech procent. Książka jest napisana obiektywnie i nie unika trudnych tematów. W sposób racjonalny i rzeczowy stara się wyjaśnić parę kwestii, które są od jakiegoś czasu bardzo obecne w polskich mediach. Polecam.

Zbiór świetnych wywiadów z przedstawicielami praktycznie każdej szwedzkiej grupy społecznej. Od właścicielki zakładu pogrzebowego, poprzez przedstawicieli świata kultury, pary homoseksualne, skończywszy na zasymilowanym policjancie afgańskiego pochodzenia.

Na pierwszym miejscu, książka traktuje o problemie fali uchodźców z krajów trzeciego świata, czyli kryzysie z którym przyszło się mierzyć całej Europie Zachodniej. Jest daleka od prawicowego zacietrzewienia, przedstawiającego "multi-kulti" jako zło najczystszej postaci, pierwszy krok do rozbicia "białych społeczeństw Europy", starcie Islamu z Chrześcijaństwem czy też najazd Hunów XXI wieku. Nie popiera również skrajnie lewicujących poglądów "otwartej Europy", tolerujących każde wypaczenie, które jest związane z innością kultur, co wymaga 100% akceptacji. Autorka poprzez swoje wywiady podejmuje próbę znalezienia wyjścia z impasu, który wcale nie musi oznaczać "apokalipsy", lecz może być początkiem nowego okresu w dziejach Szwecji, wzbogacającego ją kulturowo. Dzięki lekturze, dowiadujemy się o problemach, które prawicowe (w tym nasze, "narodowe") media skrzętnie pomijają, wszak nie słyszymy o tym, że administracja spycha społeczność imigrancką do dzielnic, miast i miasteczek opustoszałych, o największej stopie bezrobocia, co wywołuje wśród młodych ludzi, gniew oraz frustrację. Nie słyszymy też o tym, że większość przybyłych pragnie znaleźć zatrudnienie, jednakże szwedzki rynek pracy z racji swojej specjalistyczności jest nastawiony przede wszystkim na ludzi o wykształceniu typowo inżynieryjnym. Integracja prowadzona jest nieudolnie, gdyż wszystkich wrzuca się do jednego wora, nie rozdzielając analfabetów, magistrów, Arabów, Afrykanów, itp. itd. Imigranci traktowani są jak małe, biedne dzieci, którym państwo powinno wszystko zapewnić na minimalnym poziomie, przy jednoczesnym niewtrącaniu się życie tejże społeczności. Nikt nie bierze pod uwagę, iż jest to grupa najbardziej zdeterminowanych i dynamicznych ludzi, którzy przybyli do Szwecji po to, aby coś osiągnąć i nie chcą być traktowani jak trędowaty materiał ludzki! Mało tego, motywacją większości jest ucieczka z krajów przesiąkniętych fundamentalizmem, dlatego tworząc getta wzmacnia się postawy radykalne przedstawicieli tej grupy. Mam nadzieję, że Szwedom uda się wreszcie zrozumieć tą problematykę i rozwiązać palący kontynent europejski problem ostatnich lat.

Każdy myślący człowiek powinien przeczytać ten świetny zbiór rozmów/esejów o współczesnej Szwecji. W wizerunku tego kraju, który się z wyłania z książki, odbija się jak w zwierciadle sytuacja całej Europy i innych demokratycznych państw ogólnie rozumianej kultury Zachodu.
W skrócie: jak z poczucia winy za dawne grzechy swojego kraju można przesadzić z polityką otwartych drzwi i jak może się ona przerodzić w rasistowski (tak, nie bójmy się tego słowa) sposób traktowania przybyszy - bez wymagania od nich czegokolwiek, nawet nauki języka, bo przecież trzeba im tylko współczuć i pomagać - a to z kolei prowadzi do upychania ich w gettach i rezygnacji z pewnych cennych osiągnięć demokracji zachodnich, takich jak prawa kobiet (oczywiście tylko u imigrantów, bo przecież należy szanować obce kultury). Żeby było jasne: tę fałszywie rozumianą i fatalną w praktyce pobłażliwość wytykają Szwedom inni Szwedzi, z pochodzenia przybysze obojga płci z krajów takich jak Afganistan czy Turcja. Świetna jest zwłaszcza rozmowa z policjantem pochodzenia afgańskiego i obrzezaną w dzieciństwie Sarą Mohammed, która uciekła z Kurdystanu, a teraz walczy w Szwecji o prawa kobiet.
Przy czym książka nie jest poświęcona tylko kwestiom uchodźców i imigracji - znajdziemy w niej ciekawy obraz Szwedów w ogóle, Kościoła szwedzkiego, stosunku Szwedów do śmierci...
Nie pamiętam, kiedy ostatnio czytałam tego typu reportażową książkę z aż tak zapartym tchem (zapewne był to Jagielski).