Jest noc. Leżysz w łóżku, próbując zasnąć. Poza Tobą nie ma w domu nikogo. Zamknięte okna i drzwi nie przepuszczają żadnych odgłosów z zewnętrznego świata. Twoje zmęczone ciało już powoli wpada w objęcia Morfeusza, gdy nagle… rozlegają się dziwne odgłosy zza ściany. Ni to pukanie, ni drapanie pazurami. Strach powoli zaczyna przenikać do ciała. Ale racjonalny umysł nie tak łatwo poddaje się zabobonnym lękom. Tłumaczysz sobie szybko, że musi istnieć jakaś usterka w samej konstrukcji domu. Stare rury czy problem z przewodami. Zasypiasz więc, a nazajutrz zwołujesz wszystkich speców od domowych usterek, jacy tylko przychodzą Ci do głowy. Każda diagnoza jednak brzmi tak samo: „Wszystko jest w należytym porządku”. Tyle tylko, że dziwne odgłosy odtąd towarzyszą Ci co noc. Brak wiedzy o przyczynach tych dźwięków i powstała w ten sposób niepewność, daje przestrzeń dla narodzin yōkai.

Michael Dylan Foster, poprzez swoją publikację „Yōkai. Tajemnicze stwory w kulturze japońskiej”, wprowadza Czytelnika w świat tych niezwykłych istot. Książka dzieli się na dwa wyraźne segmenty. Pierwszym z nich stanowi próba wyjaśnienia, czym są yōkai, skąd wzięła się potrzeba ludzi, by powołać je do życia, a także jak ogromne znaczenie mają dla dawnych i obecnych pokoleń Japończyków. Bo yōkai to nie są tylko zabawne, przerażające bądź odpychające stworki, powstałe ku uciesze gawiedź. Stanowią dowód na to, jak silna jest w ludziach potrzeba racjonalnego wyjaśnienia i nazwania tego wszystkiego, czego nie potrafimy zrozumieć, a co budzi w nas strach, bądź pragnienia i nadzieje.

Drugą część książki zajmuje natomiast bestiariusz, a więc opis konkretnych yōkai, ich historię, znaczenie dla poszczególnych regionów Japonii oraz ich rolę w kontekście społeczno-kulturalnym.

Z przyczyn oczywistych, pierwsza część nie wyczerpuje całkowicie tematu, zaś bestiariusz jest znacznie okrojony i przedstawia jedynie co popularniejsze yōkai, oraz te mniej znane, które w jakiś sposób zaciekawiły Autora. Jednak świat tych tajemniczych stworzeń jest tak rozległy, a one same tak różnorodne (istnieją przecież od tysięcy lat, stale się zmieniają, a na miejsce tych już zapomnianych systematycznie rodzą się nowe), że wydaje się być rzeczą niepojętą, by móc opisać je wszystkie w jednej tylko książce. Praca Fostera stanowi jednak silny impuls, który wywołuje w Czytelniku pragnienie zagłębienia się w świat tajemniczych stworów w kulturze japońskiej. Jest jak przynęta, wabik. Bakcyl, który jak już raz rozgości się w umyśle, nie tak łatwo da się przepędzić.

Rozległa wiedza na temat yōkai oraz ciekawa rozprawa o ich roli w dążeniu do zrozumienia otaczającego nas świata, nie stanowi jedynego atutu tej książki. To, co najbardziej mnie zafascynowało, to znakomite połączenie tematu z określonymi momentami w historii Kraju Kwitnącej Wiśni oraz próby uwidoczniania znaczenia tych stworzeń poprzez miejscowe legendy i wierzenia. A przede wszystkim przybliżenie Czytelnikom ich roli dla obecnych Japończyków, dzięki nawiązaniu do znanych wcieleń we współczesnej popkulturze. Dla miłośników Dalekiego Wschodu jest to jak rozległa mapa najciekawszych popkulturowych atrakcji, z którymi warto się zapoznać po lekturze książki. A wszystko to przeplatane przepięknymi rysunkami Shinonome Kijina, które nie tylko ułatwiają wyobrażenie sobie tych niesamowitych stworzeń, o jakich właśnie opowiada Autor, ale są sztuką samą w sobie.

Wreszcie, książka ta pośrednio stanowi przyczynek do rozważań nad naszą własną kulturą ludową, oraz jej znaczenia dla obecnego pokolenia Polaków. Bo każdy naród ma swoje „yōkai”. Słowiańska mitologia, bogata w równie liczne zastępy tajemniczych stworów, bogów i boginek, stanowi nieoceniony skarb. Niestety, skarb ten, z upływem lat, został zaniedbany i niemal całkowicie zapomniany. Może więc warto wziąć przykład z Japończyków i należycie docenić to, co sami powołaliśmy do życia?

Cechą szczególną książki „Yōkai. Tajemnicze stwory w kulturze japońskiej” jest jej język i sposób przedstawienia przez Autora tematu, które są zrozumiałe tak samo dla naukowców akademickich, co dla zwykłego Czytelnika. Tak więc, jeśli pod wpływem niniejszej recenzji, bądź też opinii innych Czytelników, zapragniecie wkroczyć w świat tajemniczych stworzeń w kulturze japońskiej, możecie z lekkim sercem sięgnąć po publikację Michaela Dylana Fostera, bez obawy, że jedyne co z niej zrozumiecie, będzie sam tytuł.

Jedyną wyraźnie dostrzegalną wadą tej lektury jest to, że tak szybko się kończy. Jak to zwykle bywa z każdą dobrą książką.

Klaudia Matuszyńska