Jak to właściwie jest z naszymi emocjami? Wielokrotnie słyszymy, żeby cieszyć się chwilą i cały czas myśleć pozytywnie, mimo że odnosimy wrażenie, iż cały świat nam się wali. Nie mamy prawa być smutni lub rozgniewani, ponieważ ludzie odbierają nas wtedy jako mruków. Innym razem możemy czuć dziwną satysfakcję, kiedy coś nie wyjdzie osobie, za którą nie przepadamy, lub też w trakcie jazdy samochodem mamy ochotę wyładować całą swoją złość na pozostałych kierowcach... Przykładów z życia można wymieniać w nieskończoność, ponieważ ludzkie emocje to temat wciąż odkrywany na nowo.

Psychologowie wymieniają sześć podstawowych emocji, uniwersalnych dla każdego człowieka: radość, smutek, złość, strach, odrazę i zaskoczenie. Jednak dla Tiffany Watt-Smith, antropolożki kultury, to zdecydowanie za mało. Sama, dzięki zdobytej wiedzy i literaturze, postanowiła opisać możliwie jak najwięcej emocji, które może odczuwać każdy z nas, bez względu na to, gdzie mieszkamy i w jakiej kulturze się wychowaliśmy. W ten sposób powstała niezwykła „Księga ludzkich uczuć”, zawierająca teksty dotyczące około 150 uczuć – i tych powszechnie znanych, jak i zupełnie nowych.

Wszystkie hasła ułożone są w kolejności alfabetycznej, a przy nazwie konkretnego uczucia znajduje się jego opis – czasem ogranicza się on do jednego zdania, a niekiedy możemy przeczytać kilka stron na dany temat. W ten sposób dowiadujemy się, że Pintupi, mieszkańcy Australii Zachodniej, potrafią nazywać strach na piętnaście sposobów. Jeżeli zdarzyło wam się mieć nagłą ochotę pocałowania kogoś, to mogliście odczuć basoreksję. Tłumem gapiów, który zebrał się, aby zobaczyć szczątki ofiar groźnego wypadku samochodowego, kierowała chorobliwa ciekawość ujrzenia ludzkich zwłok, natomiast w czasie pobytu w obcym kraju, kiedy widzimy niezrozumiałe napisy w obcym języku, może nas dopaść dépaysement, czyli poczucie bycia kimś z zewnątrz. Inne uczucia, np. apatia (nie mylić z nudą!), beztroska, duma, empatia, konsternacja, lęk, mściwość, nadzieja, oburzenie, panika, rozpacz, satysfakcja, trwoga lub też żałoba, również mają swoje miejsce w „Księdze ludzkich uczuć”. Można odnieść wrażenie, że sześć podstawowych emocji to jednak za mało, aby nazwać tę niezwykłą gamę przeżyć...

Co najbardziej mi się podoba w książce Tiffany Watt-Smith? Poza, oczywiście, felietonistycznym charakterem każdego tekstu wyjaśniającego daną emocję? Samo podejście autorki do tematu. Napisała ona we wstępie, że dla niej uczucia nie są czysto biologicznym zjawiskiem (przepływem nerwów w mózgu lub wydzielaniem odpowiednich hormonów), ale mają swoją genezę w kulturze. W końcu przecież ktoś powiedział, że niektórzy, gdyby nie słyszeli o miłości, nigdy nie zdaliby sobie sprawy, że są zakochani, prawda? „Księga ludzkich uczuć” poddaje temat analizie pod kątem właśnie kulturowym, czerpiąc wiedzę nie tylko z naszej zachodniej cywilizacji, ale również z zachowań plemiennych czy starożytnych cywilizacji. Dzięki takiemu spojrzeniu na całość mamy wrażenie, że to, co czujemy, nie jest jednak takie nowe, i nawet mieszkańcy dżungli również mogą powiedzieć „jestem radosny” lub „jestem smutny”. Oprócz tego Tiffany Watt-Smith opisuje znane nam emocje z zupełnie innej strony – uważa, że to nie jest takie złe odczuwać smutek, a jednorazowy atak gniewu może mieć działania terapeutyczne. Autorka w ten sposób zmusza nas do zastanowienia się, czy rzeczywiście należy cały czas mieć przyklejony uśmiech na twarzy, nawet jeśli nie byłby on szczery?

Ogromną niespodzianką dla mnie była możliwość poznania ciekawych, ale – niestety – trudnych do zapamiętania nazw niektórych uczuć. Nigdy byście nie zgadli, że nginywarrarringu to... nagły przypływ trwogi, który zmusza nas do szukania jej przyczyny. Kilka podobnie brzmiących określeń pojawia się w książce, ale jako swoista ciekawostka, bez możliwości późniejszego przypomnienia sobie, jak się dana emocja nazywa.

Macie chęć na poznanie samych siebie z innej strony? Przekonanie się, że jednak nie jesteśmy sami z takimi odczuciami, jakie obecnie przeżywamy? „Księga ludzkich emocji” to nie tylko interesująca pozycja o emocjach. To też ciekawa podróż po rozwijającej się psychice człowieka, która do końca nie jest jeszcze zbadana. I niech taką niespodzianką będzie jak najdłużej.

Anna Wolak