„Ostatnia wizyta” nie była dla mnie jednym z wielu reportaży, kolejnym tworem świetniej serii na F/Aktach do jak najszybszej lektury. Jednym z powodów jest fakt, że w Koninie się urodziłem, a sprawa poruszana w książce Jacka Ostrowskiego krąży w moim mieście do dziś. Mimo upływu lat opowieść o porwanej lekarce z Płocka i zaginięciu jej ciała wciąż unosi się gdzieś w powietrzu.

Tym bardziej byłem ciekaw w jaki sposób do sprawy Zygmunta Bielaja aka Ivana Ślezki zabierze się autor. W końcu to historia, która nie ma zakończenia. Osnuta wieczną tajemnicą, którą rzekomo oskarżony miał zdradzić jednemu z milicjantów, lecz ten w drodze powrotnej z aresztu zginął w wypadku samochodowym. Nie trzeba wiele, by zrobić z tego świetną lekturę, wystarczy tylko spróbować wyjaśnić, co tak naprawdę mogło się stać.

Właśnie tym tropem zdecydował się podążyć Ostrowski. Opowiada o książkowym Zbigniewie Pielachu, który mimo wielu koneksji balansuje na cienkiej linie. Niespłacone kredyty, nieudane pomysły na biznes. I bez tego Pielach wciąż jest wściekły i rozczarowany swoim życiem. Kiedyś był królem tajnych służb od czarnej roboty, teraz ledwo wiąże koniec z końcem. Nie tak to wszystko miało wyglądać.

Sam koncept bardzo mi się podoba. Stwarza możliwości zajrzenia niejednoznacznej postaci w najgłębsze zakamarki umysłu. Tylko czy rzeczywiście tak to się odbywa? W tym miejscu pojawia się mój zasadniczy problem z „Ostatnią wizytą”. Główny bohater jest tu jednoznacznym zwyrodnialcem, który bardziej przypomina komiksowego i złego do szpiku kości złoczyńcę niż człowieka skrywającego w sobie mroczną tajemnicę.

Do samej atmosfery i oddania realiów przyczepić się nie mogę. Produkty pierwszej potrzeby schowane pod ladą. Obdrapane mury i sypiący się tynk. Jedyny w swoim rodzaju sok z wodą gazowaną z syfonu. Całość pokropiona atmosferą żelaznej kurtyny i propagandy politycznej. Razem tworzy to ciekawy i niejednorodny portret PRL-owskiej rzeczywistości, w który zatapianie się jest prawdziwą przyjemnością.

Jak to koniec końców z tą „Ostatnią wizytą” jest? W skrócie – całkiem nieźle. Historia przemyślana i umiejętnie poprowadzona, atmosfera odpowiednio zamglona. Nie ma tu jednak tego, co sprawiało, że „Preparator” czy „Inna dusza” wynosiły się na wyższy poziom. Brakuje głębszego zanurzenia się w psychikę głównego bohatera, czy ukazania całej sytuacji z innej perspektywy. Pielach na dłuższą metę się przejada, a wprowadzenie milicyjnej strony barykady mogłoby to zmienić. Reasumując, choć niedosyt jest na szali wyżej niż satysfakcja, to jedna z tych opowieści, które zwyczajnie warto poznać, a książka Ostrowskiego nadaje się do tego w sam raz.  

Patryk Rzemyszkiewicz