Jeśli otworzyć hasło „Tadeusz Rolke” na stronie poświęconej polskiej kulturze culture.pl, to można przeczytać: fotograf mody, portrecista gwiazd, polski Cartier- Bresson (fotografia momentu), dokumentalista życia artystycznego. Brzmi nieźle. Po szczegóły najlepiej zaś do wywiadu-rzeki „Moja namiętność”, którego fotograf udzielił dziennikarce Agory Małgorzacie Purzyńskiej.

Tadeusza Rolke pamiętam przede wszystkim z urokliwego filmu „Dziennik z podróży” (reż. P.Stasik, 2013r.), który dokumentował wspólną podróż starszego już fotografa z młodym Michałem Goińskim. Jeździli wtedy po Polsce - mistrz i jego uczeń - i robili zdjęcia ludziom, a to pod wybiegiem pełnym wołów, a to pod kościołem czy przy stoisku z lodami. „Poznaliśmy kraj od środka. Zobaczyliśmy, jak wygląda współczesna Polska” – wspomina Tadeusz Rolke w książce. I opowiada, jak zakotwiczali się swoim camperem w różnych miasteczkach, jak oswajali ludzi, by zgodzili się pozować, jak suszyli na rynkach klisze jak bieliznę. „Przygoda, przyjemność i wielkie niespodzianki”.

Wywiad-rzeka ilustrowany zdjęciami stanowi podróż przez życie fotografa, który został uznany za jednego z nestorów polskiej fotografii. To nie tylko indywidualna biografia (rodzina, okres wojenny, praca u bauera, więzienie stalinowskie, studia, małżeństwa i kobiety, praca zawodowa w przeróżnych polskich i zagranicznych redakcjach, projekty indywidualne), czytelnik dostaje także skrótowy przegląd polskiej historii w wersji krajowej i emigracyjnej (fotograf przebywał 10 lat w RFN). Tadeusz Rolke urodził się w 1929r. w Warszawie, więc pierwsze rozmowy dotyczą świata jeszcze przedwojennego, a w nim np. zapachów: kawy, czekolady, pomarańczy, serów i śledzi. „Jestem stary Żyd”, chciałby o sobie mówić, choć nim nie jest, ale ślady żydowskiej obecności w polskim (i ukraińskim) krajobrazie będzie dokumentował w specjalnym cyklu fotograficznym.

Snuje się ta opowieść jak zwykła rozmowa, bez patosu i egzaltacji. II wojnę światową przeżył Tadeusz Rolke jako kilkunastoletni Tadzio, nie dziwi więc, gdy wspomina o „ciążącym garbie okupacji”. A przecież chciało się słuchać muzyki, chodzić do kina, zaglądać dziewczynom pod spódnice (to szczególne upodobanie kobiet pozostało na całe życie). Nieraz zdarzyło się Tadziowi wystąpić wbrew patriotycznym zasadom, choć ma w swoim biogramie epizod z Szarymi Szeregami. I takie fragmenty są właśnie najciekawsze, gdy objawia się w myśleniu fotografa inny niż dominujący w ogólnej narracji wzorzec patriotyzmu , daleki od „hurrapatriotyzmu”. Cechuje się on dystansem i krytycyzmem w stosunku do rzeczywistości. Można także odnieść wrażenie, że w rzeczywistość polityczną był właściwie Tadeusz Rolke od początku średnio zaangażowany, czego znakiem może być również mała ilość zdjęć z najbardziej gorących czasów historii nam bliższej – np. stanu wojennego, czasów Solidarności. Wielka historia, oczywiście, dawała o sobie znać w życiu fotografa. Nikt przecież, komu przyszło żyć w PRL-u, nie mógł o niej zapomnieć. Ale nie była tym, co by go „kręciło” albo – jak wspomniał w innym miejscu, może nie zdawał sobie sprawy z ważności dokumentacji fotograficznej. Tym czymś, co ważne, było to, co wokół – życie i fotografia. Tadeusz Rolke jest typem człowieka, który jeśli się stabilizował życiowo, to na krótko, na kilka lat ledwie. Przeprowadzki, związki i rozstania mogą go określać, tak zresztą swoje życie w pewnym momencie scharakteryzował. Ale nie ciąży nad nim poczucie niespełnienia, choć wspomina o życiowym pechu, bo kluczem do sukcesu jest – jak sam mówi - postawa afirmacyjna, która pozwala u schyłku życia mówić: „żyłem pasją”.

Wywiad może, ze zrozumiałych względów, być inaczej czytany przez laika w dziedzinie fotografii, jedynie odbiorcy jak ja, inaczej przez aktywnego fotografa. Ten drugi czytelnik uważniej prześledzi zawodową ścieżkę starszego kolegi, mistrza, wyłapie punkty kluczowe i rozpozna zaniechania, zanim jeszcze Tadeusz Rolke sam o nich powie. Z większą uwagą zapewne zareaguje na typy aparatów, obiektywów, techniczny żargon. Inaczej spojrzy choćby na uwagi o relacji fotografa z modelką, o współpracy z innymi fotografami i redakcjami, o pracy na ulicy, o specyfice fotoreportażu, o tzw. czystej fotografii. Będzie wiedział, że wbrew pytaniu, które zadała młodemu Tadeuszowi Rolke pani Gensch: „Co ty będziesz w życiu robić, jak jesteś taki leniwy i słaby?”, praca fotografa nic ze słabością i lenistwem wspólnego nie ma.

A życie fotografa? Poszukajcie odpowiedzi w gąszczu znanych nazwisk, z którymi zetknął się Tadeusz Rolke.

Największa słabość książki? 455 stron. I brak. Brak kolejnych stron, na których mogłyby się znaleźć fotografie*.

Justyna Radomińska

*na szczęście jest cyfrowe archiwum Tadeusza Rolke na stronie artmuseum.pl