Gdybym tylko mogła, to osobiście podziękowałabym Michaelowi Cunninghamowi. Za co? Za to, że dzięki jego „Godzinom” - notabene genialnej powieści - postanowiłam zapoznać się z twórczością Virginii Woolf, aby móc później dodać ją do grona ulubionych pisarzy. Jednak nie chciałabym tutaj pisać o autorce „Pani Dalloway”, ale o samym Cunnighamie. Można odnieść wrażenie, że ten amerykański pisarz, laureat wielu prestiżowych nagród literackich, ma obecnie w swojej twórczości okres fascynacji baśniami. Tymi dobrze znanymi, czytanymi wielokrotnie w dzieciństwie. Zaczęło się od „Królowej śniegu”, innej historii niż ta, jaką zaproponował wcześniej Hans Christina Andersen, ale z licznymi wątkami przeniesionymi do naszych czasów. Najnowsza książka twórcy „Z ciała i duszy” to zbiór opowiadań, a konkretnie uwspółcześnionych wersji popularnych baśni, zebranych w „Dzikim łabędziu i innych baśniach”.

Co zawiera ta książka? Jedenaście opowieści, w których powszechnie znane dotąd historie zostają przedstawione z zupełnie innego punktu widzenia lub dostają „drugie życie” w postaci kontynuacji, jaka następuje po zdaniu „I żyli długo i szczęśliwie”. I tak dowiadujemy się, jaki los spotkał najmłodszego z jedenastu królewiczów, który zamiast ramienia ma łabędzie skrzydło, o czym naprawdę myślała Baba Jaga przy budowaniu domu z piernika, jak wyglądała prawdziwa historia o Jasiu i jego magicznej fasoli oraz na jaki temat najczęściej rozmawia Królewna Śnieżka ze swoim mężem. Oprócz tego czytelnik poznaje również konsekwencje, jakie niosą ze sobą nierozważnie wypowiedziane życzenia, motywy, którymi kierował się w swoich działaniach Rumpelstilltskin (tłumacz „Dzikiego łabędzia...” zdecydował się na Tiletury), życie Dzielnego Ołowianego Żołnierza i jego ukochanej baletnicy, gdyby oboje byli ludźmi, prawdziwe oblicza Pięknej i Roszpunki oraz pewną długą historię o królewiczu i królewnie, która kończy się... szczęśliwie. Wszystkie opowiadania ilustrowane są intrygującymi rysunkami Yuko Shimizu, japońskiej ilustratorki – one doskonale uzupełniają zbiór, tworząc tym samym specyficzny klimat całości.

Czy można o czymś nowym napisać, kiedy w grę wchodzą znane i lubiane baśnie? Michael Cunningham udowadnia, że tak. Dzięki jego oryginalnemu spojrzeniu na m.in. „Piękną i Bestię”, „Królewnę Śnieżkę” czy (moje ulubione) „Dzikie łabędzie” zupełnie inaczej odbieramy daną historię. Jakby dojrzalej lub też po prostu życiowo. Jak dorośli czytelnicy. Oczywiście, baśnie mają swój własny urok – jak tu nie oprzeć się szczęśliwym zakończeniom, gdzie piękna księżniczka zdobywa serce przystojnego królewicza, a zła czarownica zostaje pokonana przez dobro bohaterki/bohatera? A całą ta magia, wróżki, czarodziejskie przedmioty stanowią obowiązkowe dopełnienie do całości. Jednak w „Dzikim łabędziu i innych baśniach” mamy do czynienia z odbrązowieniem tego czarno-białego schematu, jaki w dzieciństwie poznawaliśmy dzięki takim panom jak Andersen, bracia Grimm czy Perrault. Michael Cunningham uświadamia nam, że nie każda baśń naprawdę kończy się tym, że wszyscy żyli długo i szczęśliwie – każda postać w przyszłości musi uporać się z problemami codzienności oraz mijającym czasem. Zupełnie jak my. Bardzo podobało mi się opowiedzenie danej historii z punktu widzenia „tych złych”, dzięki czemu zupełnie inaczej widzimy zachowania oraz myśli nielubianych wcześniej w dzieciństwie bohaterów. Ta zabawa znanymi formami, ich uwspółcześnienie oraz dodanie psychologicznej głębi, daje czytelnikowi powiew świeżości, jaki potrzeba w literaturze. A rysunki Yuko Shimizu... Mistrzostwo świata. Idealnie pasują do świata, gdzie więcej mamy realizmu niż baśni. Moją ulubioną historią z tego zbioru opowiadań jest ostatnia, „Długo/szczęśliwie”. Niby to baśń, ale o takim życiu, jakim w niej opisał Cunningham, marzyłoby wielu z nas.

Wiadomo, od czasu do czasu każdy z nas lubi wracać do starych i lubianych baśni, gdzie rządzą proste schematy: dobro zwycięża zło, zawsze jest nagroda za szlachetność, a nikczemne postaci spotyka kara. Wiadomo też, że życie nie jest takie czarno-białe, jak w tych historiach – i właśnie o tym przypomina nam Michael Cunningham.

Anna Wolak