Wyobraź sobie prastare pustynie, które doświadczyły wszystkich wojen historii. Nasiąknięte krwią przodków, otulają swoim piaskiem małe osady, które nie istnieją na mapach. Osady tak oddalone od świata, że zdają się być z innej czasoprzestrzeni. Taka też jest właśnie Oka. Tak daleka, tak zatopiona w piaszczystych wydmach, że aż boleśnie nierealna. Jak fatamorgana. A jednak istnieje. I żyją tam ludzie, o których można powiedzieć dwie rzeczy – że wiodą żywot spokojny i że znają biedę niemieszczącą się w granicach pojmowania współczesnego człowieka zachodu.

Od wieków pory roku na pustyni wyznaczały wielomiesięczne okresy bez deszczu i kilka chwil, gdy deszcz napełniał nieliczne studnie, dając szansę na przeżycie na tym trudnym terenie. Czas skromnych zbiorów, czas śpiewu żurawi, zima, czas płynący swoim własnym torem, jakby wolniej. Ramadan, którego nikt tu nie przestrzega, w Oce post bowiem trwa cały rok. Tu głód zagląda w oczy niezależnie od kalendarza. A doskonałym lekarstwem na niego jest opium. Tańsze od ryżu, bardziej osiągalne niż mięso czy warzywa. Zawsze dostępne. Zawsze pomocne, odgradzające od zimna i pustego żołądka. Nawet gdy jeszcze nosisz pieluchy. A gdy dziecko trafi do szpitala, pierwsze co zrobi lekarz, to poddaje je detoksykacji. Przecież niemal wszystkie dzieci dostają od małego opium…

W Oce mieszkają marzyciele. Marzą o lepszym życiu, o miłości, o dobrobycie. Snują plany o wyjeździe z niegościnnego Hindukuszu. Ale trwają w miejscu, które znają najlepiej, do którego przywykli. Które daje im schronienie przed zawieruchą afgańskich niepokojów. Przed Talibami. Przed zamachami. Przed wybuchami i urwanymi od min nogami. Gdzie ich kobiety zapisują historię wioski na pięknych, ręcznie tkanych dywanach. Gdzie każdy dzień i każde wydarzenie wioski odbijają się w postaci drobnych niedoskonałości wzoru, które świadczą też o jego wyjątkowości. Drżenie rąk przyszłej matki, która już wie, że pod sercem nosi dziecko. Maleństwo, które od pierwszych dni zazna jedynie głodu i pewnie prędko umrze. Ekscytacja tkaczki zbliżającym się w wiosce ślubem. Kura, zabłąkana w warsztacie tkackim. Lepkie od cukierków dłonie małej dziewczynki. Źdźbło trawy. Piasek pustyni. Krople krwi ze spierzchniętych dłoni zmęczonej tkaczki. Rok życia, rok pracy, jeden dywan. I zapłata za niego – utrzymanie dla całej rodziny. Trochę ryżu. Opium. I przędza na kolejne archiwum życia w pustynnej wiosce. Na kolejny dywan. Dywan pełen szeptów, skrywający ślubne piosenki, blask gwiazd, rytm sierpa do cięcia przędzy i pustynny wiatr. Dywan stworzony przez kilka pokoleń kobiet, które nie umieją czytać i pisać, umieją za to stworzyć wzór tak niewyobrażalnie piękny, że nikt nie potrafiłby go powtórzyć.

Opowieści Anny Badkhen to bardzo nietypowy reportaż. Pisany jakby sercem a nie rozumem. Uczuciami a nie obrazami. To poezja o pustyni i drobinkach czasu, składających się na jego trudną historię. To pieśń o ludzkim losie pośród wydm. O sękatym życiu u stóp Hindukuszu. Nie znajdziesz tu chronologicznych faktów, pełnej historii kraju, spójnego obrazu życia jednej osoby czy rodziny. Znajdziesz za to odbicie smutku, nadziei, słońca i deszczu. Wiatru znad pustyni i śpiewu żurawi. Marzeń i głodu. Beznadziei i strachu. Beztroski i życia poza czasem. A wszystko to podane językiem tak pięknym i słowem tak melodyjnym, że nie sposób nie poczuć niemal na własnej skórze tej muzyki życia Hindukuszu, jaką miała okazję poznać autorka. Polecam zatem zarówno koneserom literatury podróżniczej, reportażu ale też literatury pięknej i poezji. Tu znajdziecie unikalna mieszankę tych gatunków.

Joanna Jurzyk