Każda polska powieść historyczna dotycząca okresu największych triumfów Rzeczypospolitej w sposób automatyczny jest porównywana do sienkiewiczowskiej Trylogii i jej kategoriami mierzona. Temat, wokół którego skupia się akcja ”Victorii” Cezarego Harasimowicza - wiedeńskie zwycięstwo sprzymierzonych nad armią Kara Mustafy - powodowało u mnie tym większe podejrzenie o próbę podążenia ścieżką przetartą przez krzepiciela polskich serc i epatowania rodaków zapewnieniami o ich własnej wielkości.

Pułapka ta szczęśliwie została jednak ominięta przez autora, znanego głównie dzięki swoim dokonaniom jako scenarzysty filmowego (m.in. ”Bandyta”, ”300 mil do nieba”, ”Daleko od okna”, ”Ja wam pokażę!”). Adresatem utworu wydają się bynajmniej nie sami Polacy, lecz cały współczesny świat chrześcijański, stojący przed zagrożeniem ze strony agresywnego islamu. Jeśli to prawda, że historia jest nauczycielką życia, odpowiedzi na przyczyny dzisiejszych problemów trapiących świat należy szukać w zdarzeniach, które Europa przeżywała w drugiej połowie XVII wieku, gdy borykano się z podobnym zagrożeniem ze strony świata muzułmańskiego.

W ten oto sposób czytelnik cofa się w czasie o ponad trzysta lat, by śladami Franciszka Kulczyckiego, szpiega Jego Królewskiej Mości Jana III Sobieskiego, prześledzić trudne dzieło budowy historycznego zwycięstwa chrześcijańskiego przymierza, uwieńczonego batalią wiedeńską 1683.

Bohaterem powieści Harasimowicz uczynił jedną z barwniejszych postaci epoki, Kulczycki znany jest bowiem powszechnie jako założyciel jednej z pierwszych w Europie kawiarni (Hof zur Blauen Flasche). Poza tym odznaczył się przedarciem z obleganego Wiednia do wojsk sprzymierzonych i z informacjami z powrotem do miasta. Na kartach powieści gości zresztą cała galeria znanych postaci historycznych, barwnie odmalowanych. Główne wątki, oprócz Kulczyckiego i jego ukochanej, związane są z postaciami głównodowodzącego sprzymierzonymi króla polskiego Jana III Sobieskiego oraz wielkiego wezyra Kara Mustafy.

Dzięki temu powstała mieszanka, która może mieć ambicję zaspokojenia oczekiwań zarówno wielbicieli powieści szpiegowskich obfitujących w dyplomatyczne gierki, jak i tchnących epickością opisów scen batalistycznych oraz wątków miłosnych (szczególnie tych pokonujących społeczne podziały). Wszystko to jest okraszone humorem miejscami bardzo rubasznym, będącym niewątpliwie bardzo charakterystyczną cechą powieści. Do tego dochodzą niezwykle plastyczne opisy, przypominające kadry z filmu. Co oczywiście nie może dziwić, bo samą ”Victorię” trudno rozpatrywać w oderwaniu od reszty projektu, którego zwieńczeniem ma być tworzony z rozmachem film o tym samym tytule.

I chociaż wydawca we wstępie zastrzega, że powieść nie jest w żadnym wypadku podręcznikiem historii, to widoczne są zabiegi autora, by spełnić oczekiwania czytelnika również pod tym względem. W fabułę ”Victorii” udało mu się wkomponować kompleksowo krajobraz polityczny ówczesnej Europy. Przebieg wydarzeń ilustrowany jest relacjami losów bohaterów stojących po obu stronach konfliktu.

Można ”Victorii” zarzucić pewną wtórność i przewidywalność niektórych wątków (szczególnie mam na myśli kwestię miłości Franciszka i Blanki, kalkę modelowego wątku miłości pokonującej przeszkody dramatycznych czasów), zapalonych militarystów może rozczarować, że sam opis batalii wiedeńskiej zajmuje ledwie skrawek objętości książki. Ponad tym wszystkim jednak unosi się przestroga płynąca z całej opowieści, akcentowana przez okładkę książki, na której w tle Matejkowskiego obrazu Jana III Sobieskiego w chwale zwycięzcy wznoszą się płonące wieże World Trade Center.

Jak już wspomniałem, Europa w czasach wiktorii wiedeńskiej stała w obliczu zagrożenia przez islam, tak jak stoi dziś. Trudny sojusz, który przy aktywnym udziale dyplomacji Jego Świątobliwości Innocentego XI spoił skłócone ze sobą chrześcijańskie państwa, stał się fundamentem zwycięstwa dla sprzymierzonych. ”Victoria” stara się skłonić refleksji nad współczesnym problemem skrajnego islamu, możliwości przeciwdziałania zagrożeniom z jego strony. Przedstawienie historii bohaterów spod Wiednia pozwala na spojrzenie z dystansu, przez soczewkę historii, na wydarzenia współczesne, spytania o przyczyny dzisiejszego konfliktu z islamem.

Powieść zmusza do próby odpowiedzi na trudne pytania, na które polityczna poprawność nakazuje spuścić zasłonę milczenia, jednak będące wciąż jednym z ważniejszych problemów dla obecnej Europy i chrześcijaństwa.

Każda polska powieść historyczna dotycząca okresu największych triumfów Rzeczypospolitej w sposób automatyczny jest porównywana do sienkiewiczowskiej Trylogii i jej kategoriami mierzona. Temat, wokół którego skupia się akcja ”Victorii” Cezarego Harasimowicza - wiedeńskie zwycięstwo sprzymierzonych nad armią Kara Mustafy - powodowało u mnie tym większe podejrzenie o próbę...