Patricia Highsmith to nazwisko, które powinno być znane przede wszystkim fanom kryminałów. Mało kto jednak wie, że autorka „Znajomych z pociągu” i „Utalentowanego pana Ripleya” ma na swoim koncie także romans. I to w dodatku romans lesbijski, do którego napisania przyznała się dopiero w latach 80. Wydany w 1952 roku jako „The Price of Salt” pod pseudonimem Claire Morgan, rozsławiony został przez ekranizację z Cate Blanchett i Rooney Marą w rolach głównych. Z uwagi na swoją homoseksualną tematykę, „Carol”, bo obecnie pod takim tytułem jest znana ta powieść, długo uchodziła za skandalizującą i kontrowersyjną. A prawda jest taka, że ta powieść jest przede wszystkim trudna.

Nowy Jork, lata 50. XX wieku. Gorący okres przedświąteczny. W wielkim domu towarowym spotykają się młodziutka Therese Belivet, pracująca w sklepie z lalkami i starsza od niej, piękna i elegancka Carol Aird. Wydarzenia poznajemy z punktu widzenia tej pierwszej, która jest wyraźnie urzeczona bogatą klientką. Inaczej niż w filmowej ekranizacji, spotykają się po raz kolejny nie dzięki zgubionym przez Carol rękawiczkom, a dzięki śmiałości Therese, która wysyła Carol kartę świąteczną na podany przez nią w sklepie adres. I tak od spotkania do spotkania Carol i Therese zaczyna łączyć coraz silniejsza więź i uczucie trudne do nazwania. Ta więź zacieśnia się niezwykle szybko, być może z uwagi na jakieś duchowe pokrewieństwo, które obydwie czują i które pcha je ku sobie. A być może to wzajemne przyciąganie wynika po prostu z rozczarowania mężczyznami? 19-letnia Therese marzy o lepszym życiu, nie zadowala jej to, co daje jej zakochany w niej Richard, choć wydaje się, że ten chce dla niej jak najlepiej i świata poza nią nie widzi. Z kolei Carol tkwi w nieudanym małżeństwie. Sympatia, jaka się rodzi pomiędzy bohaterkami jest więc dla nich szansą na coś nowego, przyjemnego, swego rodzaju ucieczką, którą odbywają zresztą w sensie dosłownym, udając się w podróż po Stanach.

W „Carol” nie ma właściwie nic, co mogłoby dzisiaj budzić oburzenie. Ani seksu, ani namiętnych pocałunków ani nawet zbyt czułych słów. A jednak wiadomo, czuć to po zachowaniu obu kobiet, że nie o zwykłą przyjaźń tu chodzi. W latach 50. to, co łączyło Carol i Therese musiało szokować postronnych. Było nienormalne, nie do przyjęcia. Pytanie tylko, co to było? Czy uczucie między nimi można nazwać miłością? Tak gwałtownie nawiązana relacja, wspólne obiady, potem już popołudnia spędzane w domu Carol, później wycieczka… Tylko co je ku sobie pchnęło? Co czują? Motywacje bohaterek nie są nam znane. Brakuje w nich emocji, nie wiemy, czym się kierują, trudno je zrozumieć, a zatem trudno im też współczuć. „Carol” stawia zdecydowanie zbyt wiele pytań, ale być może w tym tkwi jej sukces. W tej tajemnicy, niedopowiedzeniu, enigmatycznym opisie całej tej sytuacji, jaka zaistniała między Carol i Therese.

„Carol” jest w zasadzie klasycznym melodramatem, ale jednak melodramatem innym niż wszystkie. Nie każdemu przypadnie do gustu. Rozczarowani mogą być widzowie filmu Todda Haynes’a, w którym Blanchett i Mara tchnęły w swoje bohaterki więcej życia i emocji niż mają one na papierze. Z kolei innym tak skonstruowane postaci mogą właśnie wydać się intrygujące. Nie mniej, „Carol” zajmuje ważne miejsce na półce z literaturą spod znaku LGBT. Choćby dlatego, że jest pierwszą powieścią tego nurtu ze szczęśliwym zakończeniem.

Malwina Sławińska