Średniowiecza Anglia, leśny trakt prowadzący do Londynu. Wędrowna trupa zostaje napadnięta przez bandytów, zaś z krwawej jatki z życiem uchodzi tylko dwóch chłopców: młodszy, ośmioletni Gilbert przypominający cherubinka i starszy o cztery lata William, niepokorny i pewny siebie akrobata. Chociaż ich rodzice, wujek i siostra giną w masakrze, dzieci nie będą miały czasu na żałobę. Rodzeństwo trafia pod skrzydła szajki przestępców – tych samych, którzy zamordowali ich rodzinę. Chłopcy będą musieli odnaleźć się w świecie zdominowanym przez żebraków, złodziei, prostytutki i płatnych morderców, w którym przetrwanie zapewnić może nie tylko inteligencja i odwaga, ale też przebiegłość i bezwzględność.

Trzeba przyznać, że spodziewałam się czegoś zupełnie innego niż to, co zaserwował czytelnikom Marcin Hybel. Opis wydawcy i łagodnie brzmiący tytuł sugerowały opowieść przepełnioną wyidealizowanymi bohaterami i nieprawdopodobnymi wydarzeniami rodem z eposów, składającymi się na twór raczej miałki, wręcz bezbarwny. Łatwo domyślić się że to, czym w istocie jest „Ballada o przestępcach”, zdecydowanie przerosło moje oczekiwania; rozwiązania, po które sięgnął autor niejednokrotnie mnie zaskoczyły, skłoniły do zastanowienia, czasem nawet zniesmaczyły – ale na pewno nie pozostawiły mnie obojętną.

Tym, co wyróżnia „Balladę…” na tle innych książek jest jej realizm. Średniowieczna rzeczywistość została ukazana w swej najbardziej surowej, nieupiększonej niczym formie. Przemoc, której przecież nie brakowało w tamtych czasach, autor pokazał w sposób prawdziwie brutalny, wręcz naturalistyczny. Przed lekturą trzeba nastawić się na obfitość krwi, łez i ekskrementów, czasem też nagości – a wszystko to w towarzystwie sporej dawki wulgaryzmów; zdecydowanie nie jest to powieść dla młodszych czy wrażliwszych czytelników. Marcin Hybel maluje bardzo wiarygodny obraz przestępczego półświatka, którego macki oplatały praktycznie całą ówczesną administrację, i to z Kościołem na czele. Na szczególną uwagę zasługuje dokładność, z jaką autor przedstawił skomplikowaną hierarchię panującą w bandyckich gildiach, tak podobną do tej występującej w prawdziwym państwie. To powieść historyczna pełną gębą, silnie osadzona w średniowiecznych realiach – ze wszystkimi jej jasnymi i (przede wszystkim) ciemnymi stronami.

Kilka słów należy poświęcić bohaterom. I pod tym względem autor nie poszedł na łatwiznę – spodziewałam się krótkiego wprowadzenia i szybkiego przeskoku do czasów, w których William i Gilbert są już dojrzałymi, ukształtowanymi przez obcowanie z bandytami jednostkami. Tymczasem Marcin Hybel prowadzi nas przez skomplikowany proces edukacji, znacząco różniący się w przypadku obu chłopców. Czytelnik będzie świadkiem cierpienia i strachu, chwil bezbrzeżnego smutku i momentów radości; powolnego, bolesnego wchodzenia w dorosłość. Stajemy się obserwatorami przemian zachodzących w bohaterach, co czyni ich kreacje jeszcze bardziej wiarygodnymi. Nam natomiast łatwiej jest się wczuć w ich sytuacje, zrozumieć motywy a przede wszystkim się z nimi zżyć. Większość ważniejszych postaci kryje w sobie jakąś historię, którą odkrywamy stopniowo, z biegiem czasu. Może to powodować wrażenie pewnego spowolnienia akcji w początkowej fazie historii, co z kolei zniechęca do czytania. Jednocześnie zabieg ten pozwala autorowi na dopieszczenie kreowanej rzeczywistości, dzięki czemu „wniknięcie” w powieść jest jeszcze łatwiejsze.

„Ballada o przestępcach” okazała się być naprawdę niezłym kawałkiem literatury. Jej niewątpliwym atutem jest realistyczny świat i dobrze wykreowani bohaterowie, których da się polubić (a nawet im kibicować). To także świetnie napisana powieść historyczna skierowana do dorosłych i starszej młodzieży – ta grupa czytelników powinna docenić pozbawiony lukru realizm, jak również przełknąć wylewające się spomiędzy stronic wulgaryzmy i wszechobecną brutalność.

Karolina Antczak