Okres letniego wypoczynku to niewątpliwie dobry moment na początek (lub rozwinięcie) znajomości z autorem kryminałów z Francji, Michelem Bussi. „Nigdy nie zapomnieć” to moje pierwsze spotkanie z tym pisarzem, ale na pewno nie ostatnie, gdyż wrażenia z lektury mam zdecydowanie pozytywne. Zanim jednak bardziej szczegółowo o wrażeniach, koniecznie trzeba wspomnieć o przynależności gatunkowej tej powieści, znacznie wykraczającej poza ramy kryminału. Różnorodność konwencji literackich, zastosowanych przez Bussiego na prawie 500 stronach książki jest imponująca. Znajdujemy tu i wielowątkową powieść obyczajową, i przygodową, a także wątek romansowy oraz Bildungsroman. Dlatego mówienie w tym przypadku po prostu o kryminale jest jak nazywanie dużego centrum handlowego sklepem albo Disneylandu wesołym miasteczkiem.

Jednak sam początek „Nigdy nie zapomnieć” faktycznie może sugerować typowy kryminał. Oto niepełnosprawny biegacz Jamal trenuje na normandzkim wybrzeżu przed górskim ultramaratonem. Któregoś ranka spotyka na skraju klifu przerażoną dziewczynę. Chce jej pomóc, lecz ona robi nagle krok w tył... Wydaje się, że możliwości rozwoju fabuły są w tym momencie tylko dwie: Jamal może zostać potraktowany przez policję jako świadek samobójstwa, który nie zdołał uratować zdesperowanej dziewczyny, albo też jako podejrzany o zabójstwo - jeżeli policja nie uwierzy w jego wersję zdarzenia. Okazuje się jednak, że incydent na klifie, który w przypadku większości kryminałów byłby głównym wydarzeniem fabularnym, w powieści pomysłowego Francuza jest jedynie skromną uwerturą do wielopiętrowej, imponującej inwencją fabuły.

W tym miejscu najlepiej zamilczeć o dalszym rozwoju wypadków, gdyż nawet ogólnikowe odniesienie się do nich mogłoby ujawnić zbyt wiele z przygotowanych przez autora niespodzianek. Zamiast tego odniosę się do konstrukcji książki i stylu, jakim posługuje się Bussi. Co do tego drugiego z ulgą stwierdzam, że pomimo wspomnianego wątku romansowego w całym tekście nie ma ani jednego zdania w stylu kiczowato – harlequinowym, typu Kocham cię i zawsze będę cię kochać (cytat z „Zanim zasnę” Watsona, nota bene również kryminału – thrillera). Bussi bardzo starannie unika egzaltacji. Dość powiedzieć, że głównemu bohaterowi jego urocza przyjaciółka kojarzy się z... ryjówką.

Powieść rozgrywa się na dwóch planach czasowych. W roku 2014, gdy zawiązuje się akcja, oraz dekadę wcześniej, gdy było prowadzone kluczowe dla fabuły śledztwo. Pomimo wprowadzania kolejnych postaci, mnożenia wątków i przemieszczania się do przeszłości i z powrotem, na żadnym etapie lektury nie wkrada się chaos. Narracja przez cały czas pozostaje uporządkowana i klarowna. Przeważają krótkie zdania, a fabularnych szczegółów jest akurat tyle, aby efektem była sugestywność i realizm, a nie nuda czy niepotrzebne spowolnienie. „Nigdy nie zapomnieć“ to bezpretensjonalna, inteligentna rozrywka. Proza, której nie polecam zamiast wielkiej literatury, ale oprócz – jak najbardziej.

Bogusław Karpowicz