Publikacja nie jest wyczerpującym opracowaniem tematu narodów które odeszły w zapomnienie, pozostawiając jedynie subtelny ślad w etnogenezie obecnych Europejczyków – to subiektywny wybór autora. Czy reprezentatywny? Niekoniecznie – niemniej rzecz ciekawa i warta uwagi. Strzelczyk pisze o tych ludach, które są dlań najwyraźniej intrygujące, i na których zna się lepiej niż na innych, dzięki temu informacje są rzetelne, wnioski trafne, a syntezy zgrabne. Temat jest bardzo obszerny, i żeby podjąć go jak trzeba, konieczne byłoby dzieło kilkunastotomowe, wykraczające poza możliwości jednego człowieka. Jednak ideą autora było ni mniej, ni więcej niż to co zostało wydane – naukowe przybliżenie kilku grup etnicznych które rozpłynęły się w zawierusze dziejów. Jako takie – zdaje egzamin.

Strzelczyk opisuje w ośmiu rozdziałach kim byli starożytni Wenedzi, omawia losy arcygermańskich Szwabów, barwnych Piktów, zdeterminowanych Longobardów, swojskich Wiślan, Chazarów-konwertytów, zaprawionych w bojach Obdorzyców i równie skorych do młócki, heroicznych (nolens volens) Jaćwięgów, a o innych, z którymi owi się stykali, których krew również krąży w naszych żyłach – wspomina.
Tych innych, były setki jeśli nie tysiące, i niestety pamięć o nich dawno już się zatarła, niekiedy można już tylko mniej lub bardziej trafnie spekulować, kim byli i co się z nimi stało (choć niezależnie od miejsca bytowania, ludy te były do siebie podobne, ciężko mówić o dużych kontrastach cywilizacyjnych).

Miejscami książka jest napisana bardzo dobrze, niestety równie często zdania są zbyt obszerne i przeładowane informacjami; pewne zwroty powtarzają się nadmiernie i cierpi na tym tak uroda tekstu jak i jego odbiór – pod kątem informacyjnym jest natomiast dobrze.
Idealnie wręcz, wyczerpująco, nie za dużo, nie za mało – choć trochę brakuje map.

Książkę można dawkować sobie na raty – każdy rozdział jest integralną całością (niekiedy natkniemy się na informacje że dana kwestia była bądź będzie omawiana w innym miejscu).

Łączenie się wielu plemion i narodów w jeden, zawsze prowadzi do strat, czy to na polu antropologicznym czy lingwistycznym. Często pojawia się coś nowego – ale coś przy tym ginie. Bezpowrotnie. I to niekoniecznie zawsze to co niewarte uwagi bądź słabe.
Nie ma nic stałego, także jeśli idzie o kulturę i narody. Pantha rhei. To że mówimy po polsku, mamy określony etnos i wykreowany taki a nie inny Eponim, dorobione doń legendy... to czysty przypadek. Mazowszanie, Wiślanie itd., mogli być niezależnymi ludami, ewoluować kulturowo i językowo... Historia potoczyła się jednak innym torem. Nikt nie jest z góry predestynowany do przetrwania.

Publikacja nie jest wyczerpującym opracowaniem tematu narodów które odeszły w zapomnienie, pozostawiając jedynie subtelny ślad w etnogenezie obecnych Europejczyków – to subiektywny wybór autora. Czy reprezentatywny? Niekoniecznie – niemniej rzecz ciekawa i warta uwagi. Strzelczyk pisze o tych ludach, które są dlań najwyraźniej intrygujące, i na których zna się lepiej niż na...