Tytuł tej recenzji, jak doskonale widać, pochodzi z pewnej piosenki, która dotyczy jednej z najbardziej rozpoznawalnych postaci w zachodniej kulturze. Nie ma chyba nikogo, kto nie słyszałby o Tarzanie, mężczyźnie wychowanym przez goryle w afrykańskiej dżungli, postaci pojawiającej się co rusz w filmach fabularnych, animowanych czy serialach telewizyjnych. Niektórzy odbiorcy czują do niego sympatię, inni natomiast naśmiewają się z niego. Bez względu na to, jaki jest nasz stosunek do człowieka-małpy, jedno jest pewne – zainteresowanie tym bohaterem nigdy nie osłabnie. Jednak, jestem tego pewna, mało kto wie, że Tarzan jest znany dzięki... literaturze. Jego twórca, amerykański pisarz Edgar Rice Burroughs, nie mógł przypuszczać, że jego bohater zyska tak ogromną popularność, która będzie trwała tyle lat. Nowe wydanie i tłumaczenie „Tarzana wśród małp”, pierwszej części przygód człowieka-małpy (wydanej w 1914 roku) pozwala czytelnikom zobaczyć tytułową postać zupełnie inaczej niż do tej pory.

Fabuła tej historii jest pewnie znana każdemu, ale z chęcią przedstawię ją po raz kolejny. Na afrykańskiej wyspie buntownicy ze statku wysadzają państwa Claytonów, typowych przedstawicieli brytyjskiej arystokraty. Lord i lady Greystoke zostają zmuszeni do życia w nieznanej dżungli, a ta sytuacja zdaje się być ponad ich siły i możliwości. Tuż po narodzinach syna oboje umierają, a niemowlę trafia pod opiekę Kali, młodej gorylicy. W ten sposób chłopiec trafia do stada goryli i wychowuje się wśród dzikich stworzeń, ucząc się bezlitosnych zasad przetrwania w dziczy. Tarzan nabiera siły, zręczności, pewności siebie, a za pomocą książek zostawionych przez jego biologicznych rodziców rozwija inteligencję i poznaje zupełnie inny świat, gdzie nie trzeba ciągle bać się śmierci z rąk kanibali czy w walce z groźnym zwierzęciem. Pewnego dnia na wyspie pojawia się ekspedycja naukowa, a wśród nich znajduje się śliczna Jane Porter, w której Tarzan zakochuje się od pierwszego wejrzenia. Zderzenie się dwóch światów: tego znanego w dżungli oraz obcego, gdzieś za oceanem, pełnego Białych Małp (jak goryle określają ludzi), daje młodemu mężczyźnie wiele do myślenia, zwłaszcza w kwestii tożsamości...

Wszyscy znamy ten obraz – mężczyzna z długimi włosami, atletycznie zbudowany, na biodrach zwisa mu skóra zwierzęcia, stoi na grubej gałęzi i uderza się w pierś, wydając odgłosy pomiędzy rykiem zwierzęcia i ludzkim krzykiem. Po przeczytaniu „Tarzana wśród małp” doskonale widzę, jak ten wizerunek krzywdzi pierwotny literacki obraz człowieka-małpy. Co prawda powieść zawiera fabułę pełną zwrotów akcji, ale narrator nie zapomina o swoich przemyśleniach na temat społeczeństwa, życia i tego, kim jest istota ludzka. Bardzo dobrym przykładem jest moment, kiedy po walce z kanibalem Tarzan, nauczony tego wśród goryli, podchodzi do ciała z zamiarem zjedzenia go, ale odczuwa niezrozumiały wstręt. Dla współczesnego czytelnika takie moralizatorskie dygresje zawarte między poszczególnymi rozdziałami mogą wydawać się dziwne, ale dzięki nim książka nabiera odmiennego charakteru od tych wszystkich filmów, jakie powstały o Tarzanie. Okazuje się, że ta postać nie jest wyłącznie prymitywnym dzikusem, ale człowiekiem, którego życie w dżungli nauczyło bardzo dużo, a wytrwałość i miłość do kobiety sprawiły, że postanawia zmienić się oraz spróbować funkcjonować w – naszym zdaniem – bardziej cywilizowanym świecie.

No właśnie, miłość. W powieściach nazywanych bestsellerem (w swoim czasie „Tarzan wśród małp” był jedną z najchętniej czytanych książek) ten wątek musi się pojawić i nie ma na to żadnego wytłumaczenia. Jednak w przypadku człowieka-małpy momenty, kiedy pojawia się Jane, uważam za najsłabsze w całej książce. Cała akcja spowalnia, przestaje interesować czytelnika, a wcześniejsze rozdziały, gdzie zostaje opisane życie Tarzana w dżungli i wszystko to, co pozwalało mu zdobyć silną pozycję w stadzie, gdzieś ulatują w zapomnienie. Mam świadomość tego, że Jane Porter jest motorem zmian, jakie postanawia przejść bohater, aby pokazać czytelnikowi, kim w zasadzie jest człowiek, ale nie zmienia to faktu, że ostatnie rozdziały nie przekonały mnie. Ba, były dla mnie zbyt... schematyczne.

Jak widać, mimo że wszyscy doskonale wiedzą, kim jest Tarzan, to tak naprawdę niewiele osób zna tę postać od podszewki. Myślę, że warto nadrobić te braki. Dlaczego? Bo można przeżyć bardzo miłe zaskoczenie i pomyśleć jednocześnie „Jak to możliwe, że wcześniej tego nie czytałem/am?”

Anna Wolak