Hubert Hender, twórca wydanego w 2013 roku kryminału „Zapora”, powraca z kolejną mroczną historią; „Kolejność” to czytelnicza wycieczka na południe Dolnego Śląska, gdzie w pobliżu lasów i kopalń czasem natknąć się można na ludzkie zwłoki.

Kowary to miasto jakich na Dolnym Śląsku jest wiele. Kiedyś kwitnął tu przemysł włókienniczy i wydobywczy, a miasto było swoistym silnikiem napędowym dla regionu jeleniogórskiego. Dziś, gdy PRL to już tylko obiekt wspomnień i dowcipów, wszelaki przemysł jest w rozsypce, a samo miasto zatrzymało się w czasie, nie mogąc zapewnić mieszkańcom dostatniego życia. Piszący te słowa doskonale zna takie klimaty, bo sam miał (nie)przyjemność spędzić większą część życia w podobnym miasteczku.

W takim klimacie toczy się akcja „Kolejności”. W jednej z kowarskich kopalń dochodzi do morderstwa, a niedługo po nim ginie kolejna ofiara. Komisarz Iwanowicz i podkomisarz Gawłowski z jeleniogórskiej policji rozpoczynają śledztwo. Obu panów znać można z wspomnianej wcześniej „Zapory”, acz w „Kolejności” to Iwanowicz gra pierwsze skrzypce i to z jego perspektywy poznamy historię morderstw w Kowarach.

Warto zatrzymać się na chwilę przy postaci komisarza Iwanowicza. Hubert Hender wyraźnie stara się go przedstawić jako człowieka zmęczonego i wręcz zniszczonego przez swoją pracę. Jest to ludzki bohater, który kamienną twarzą i oschłym tonem wypowiedzi maskuje strach i chęć ucieczki od okropieństw swojej pracy. Jego rozterki i dołki zajmują sporą część tej książki i może to przeszkadzać; Iwanowicz ma skłonności do nadmiernego użycia pytań retorycznych i pompatycznych przemyśleń. Z drugiej strony to miła odmiana po szeregu sztampowych detektywów-Terminatorów, których nie rusza absolutnie nic.

Intryga i śledztwo, a więc rdzenie każdego kryminału, nie mają tu rozmachu, dopasowują się do miejsca akcji. Tempo książki jest powolne, a lwia część narracji to kolejne przesłuchania tych samych świadków i mozolne analizowanie zeznań i szukanie śladów na małym terenie Kowar. Nie oczekuję oczywiście, że jeleniogórscy funkcjonariusze zamienią się w zabijaków rodem z Navy Seals, ale tak mozolnie przedstawiona historia jest czasem zwyczajnie nudna.

Nie mam za to zarzutów co do klimatu powieści. Skąpane w letnim skwarze małe dolnośląskie miasteczko, jego depresyjne wnętrze i mroczne okolice pełne opuszczonych kopalni, tunelów i lasów to wręcz idealne tło dla powieści kryminalnej. „Kolejność” oferuje duszny i klaustrofobiczny nastrój, który udziela się bohaterom oraz czytelnikom książki, szczególnie tym obeznanym ze specyficznym urokiem Dolnego Śląska.

Na osobną linijkę zasługuje sprawa pewnego wątku pobocznego. Kiedy śledztwo Iwanowicza i spółki jest już w bardzo zaawansowanym stadium przytrafia się inna tragedia, którą Iwanowicz traktuje wręcz obsesyjnie. Z wywiadu, który Hender udzielił lubimyczytać.pl, dowiadujemy się, że to zdarzenie będzie jednym z wątków jego następnej powieści. Jednak dla mnie ten dodatkowy wątek, który jest tu jedynie liźnięty i wręcz domaga się rozszerzenia, był niepotrzebny i spowalniał i tak już ciągnący się wątek główny.

Podsumowanie „Kolejności” jest dość karkołomnym zadaniem. Książka wywiązuje się ze swojego zadania i przedstawia nam w realistyczny sposób dochodzenie śledcze w 11-tysięcznym miasteczku. Ta powolna i skromna narracja ma swoje wady i zalety; gwarantuje klimat, ale i znużenie. Całość jest jednak spójna, a postać Iwanowicza ma potencjał i wręcz domaga się rozwoju i rozpędu, który obiecywany jest w następnej powieści, a którego zalążki przedstawia w „Kolejności” wspomniany dodatkowy wątek. Dla zakochanych w dolnośląskich mrokach i anty-hollywoodzkich kryminałach rzecz obowiązkowa. Inni mogą ją przeczytać chociażby jako przystawkę do kolejnej części, w której komisarz Iwanowicz może w końcu ujawnić swoją prawdziwą naturę…

Mateusz Rożanów