Na wschód od Warszawy


Walka o fabrykę wybuchła latem 2011 roku. Stalkanat jako jedno z nielicznych przedsiębiorstw w tajemniczy sposób nie zmieniło właściciela. Scenariusz zawsze był ten sam: do firmy wpadał oddział milicji z bronią. Konfiskowano komputery, dokumenty; dyrektor i główny księgowy trafiali do aresztu. Właściciel, który zawsze płacił komu trzeba dla świętego spokoju, wydzwaniał do miejscowej władzy. Dowiadywał się tylko, że zlecenie przyszło z samej góry. Ktoś życzliwy dawał właścicielowi numer telefonu do ważnego człowieka. Współczujący głos w telefonie uspokajał go, że powie komu trzeba, iż są partnerami fifty-fifty i że już nikt go nie ruszy. Zdesperowany właściciel godził się na współpracę – połowa przedsiębiorstwa przechodził w ręce nowego partnera.
Każdy, kto prowadził tu biznes wiedział, że z władzą trzeba sobie dobrze ułożyć stosunki. Panował mafijno-państwowy feudalizm. Właściciel Stalkanatu wiedział, że przyjdą i po niego. Zarzucono mu podrobienie rachunku na niecałe trzy tysiące dolarów. Roczne obroty fabryki wynosiły półtora miliarda, liczone w tej samej walucie. Zwołał zebranie fabrycznych autorytetów – postanowili bronić fabryki. Kierownictwo i on sam wyjechali do Turcji, gdzie za pomocą Skype’a przez niemal trzy miesiące kierowali fabryką. Uruchomił swoje kontakty w europarlamencie. Zbliżało się Euro i władza nie chciała międzynarodowego skandalu. Skapitulowali. Tak wygrał z państwem.
To nie political fiction. Tak prowadzono biznesy na Ukrainie za czasów Janukowycza. Do tego samowola milicji i urzędników. W małych miejscowościach ogłaszali swoje prawa, które obowiązywały wszystkich poza nimi. Tak było w zapomnianej Wardwijce. Najpierw zginęła 15-letnia Alina. Do zabójstwa przyznało się 11mężczyzn, każdy osobno. Trzech się powiesiło: dwóch w celi, jeden na drzewie obok cmentarza. Kolejna ofiara przeżyła i wskazała sprawców: dwóch milicjantów i taksówkarza. Wtedy ludzie przypomnieli sobie inne ofiary i uznali, że miara się przebrała. Od ich buntu posypały się milicyjne szyby. Władze w Kijowie przestraszyły się. Śledztwo wziął pod osobistą kontrolę prezydent Janukowycz.
To się nie mogło udać, skoro wiece poparcia – zarówno dla Juszczenki, Tymoszenko, jak i Janukowycza napędzali ci sami ludzie: polittechnolodzy, czyli wielcy manipulatorzy elektoratem. Płatne demonstracje to nowy przemysł polityczny. Każdy z politycznych graczy chciał pokazać, jak bardzo cieszy się miłością elektoratu. Polittechnolodzy mogli, za pomocą sieci wzajemnych powiązań, organizować wiece na zawołanie. Najtańsi byli bezdomni. Emeryci i studenci dostawali sto hrywien za cały dzień stania. Juszczenko, Tymoszenko i Janukowycz wymieniali za ich pomocą polityczne ciosy.
Dlatego Majdan był jednak szokiem dla ówczesnej władzy.
Szokiem też były pierwsze ciała wyciągnięte z rzeki Kazennyj Toreć. Do ramion miały przymocowane plecaki wypełnione piaskiem, które miały pociągnąć ofiary na dno. Ciała miały na sobie ślady podpaleń, rany szarpane i kłute. Jedno z nich było oskalpowane. Z rozprutych brzuchów wylewały się wnętrzności. Jednym z ciał był Jura ze Stryja – 1265 kilometrów od Słowiańska. Drugim – Jura z Kijowa, 650 kilometrów do Słowiańska. Przyjechali tu, bo myśleli, że w Słowińsku będzie tak samo, jak na Majdanie. Ich matki mają ze swoim państwem nieuregulowane rachunki krzywd. Nowa Ukraina długo nie chciała uznać ich synów za bohaterów. Matki, z pomocą rodzin poległych na Majdanie, domagały się przyjęcia synów w szeregi Niebiańskiej Sotni. Petro Poroszenko zwlekał z decyzją. 20 lutego 2015 roku Jura z Kijowa i Jura ze Stryja zostali odznaczeni tytułem Bohatera Ukrainy. Mer Kijowa, Witalij Kliczko, nakrzyczał na mamę Jury z Kijowa, gdy spytała, co z obiecaną ulicą na cześć jej syna. Pięć minut później mówił do kamer, jak bardzo jest dumny z poległych bohaterów.
Czy jest także dumny z Iryny Dowhań, tego nie wiadomo. Być może za chwilę, dzięki polittechnologom, staną naprzeciwko siebie w politycznych starciach. Na razie Iryna nadal jest „kobieta spod słupa”, choć tam, gdzie mieszka, w Doniecku, wielu wierzy, że ma krew na rękach.
Przyszli po nią 24 sierpnia 2014 roku. „Jasynuwata nasza” napisał prezydent Poroszenko na Twitterze, ale był to tryumf bez pokrycia: armia ukraińska stała pod miastem, ale wyrwać go z rąk separatystów nie mogła. Iryna dowiedziała się, że chłopcy z ukraińskiej armii stacjonują niedaleko. Woziła z zaufaną koleżanką jedzenie, środki czystości, śpiwory, koszulki, majtki, skarpetki na zmianę. Separatyści wpadli na jej trop. Oskarżyli ją, że naprowadzała artylerię na cywilne cele. Przesłuchiwana przez najemników z Kaukazu już nie była dzielna. Modliła się, by umrzeć, zanim ją zgwałcą. Któryś wpadł na pomysł, by wystawić ją ludziom na pokaz. Okręcili jej ciało ukraińską flagą i powieźli na plac w centrum Doniecka. Miała na szyi tabliczkę: „Ona zabijała nasze dzieci. To agent ukraińskiej armii”. Ludzie pokazywali ją palcami, wrzeszczeli jej w twarz, pluli. Najgorsi jednak byli ci, co nie bili. Modnie ubrani chłopcy i dziewczęta robili sobie selfie z Iryną w tle. Nie zapamiętała blondynki, która kopnęła ją w brzuch. A przecież to ten moment, uwieczniony w kadrze dziennikarza„New York Timesa”, uratował jej życie. Szef batalionu Wschód, Ołeksander Chodakowski, powiedział następnego dnia do zagranicznych dziennikarzy, że Iryna nie złamała prawa republiki, bo każdy ma prawo karmić, kogo chce. Podpisała oświadczenie, że nie ma pretensji do przywódców Donieckiej Republiki Ludowej. Wyszła pod opieką dwóch dziennikarzy. Nie wiedziała jeszcze, że zdjęcia „kobiety spod słupa” wstrząsnęły światem.
Dziś Iryna jest w parlamencie ukraińskim, jako niezależny polityk. Posłuchała rad, by - skoro przeżyła – zrobić coś dobrego. Swój komitet zarejestrowała w wyzwolonym od separatystów Słowiańsku. Musiała pokonać strach i wrócić tam, gdzie wciąż dostaje groźby i boi się o życie. Ale wie, że nie może stchórzyć. Inaczej ci, co ją torturowali, odnieśliby zwycięstwo.
Na Ukrainie jest popularne przysłowie mówiące o tym, że kto zabije smoka, sam się nim staje. Choć zmieniają się rewolucje, z ukraińską władzą jeszcze nikt nie wygrał. Czy uda się to administracji Petro Poroszenko? Póki co, Ukraina wciąż jest poszarpaną, krwawiącą raną.

Na wschód od Warszawy


Walka o fabrykę wybuchła latem 2011 roku. Stalkanat jako jedno z nielicznych przedsiębiorstw w tajemniczy sposób nie zmieniło właściciela. Scenariusz zawsze był ten sam: do firmy wpadał oddział milicji z bronią. Konfiskowano komputery, dokumenty; dyrektor i główny księgowy trafiali do aresztu. Właściciel, który zawsze płacił komu trzeba dla świętego...