Ach, dzieciństwo - ten czas szczęśliwości, beztroski i bezmiaru czasu spędzanego na zabawie i ulubionych aktywnościach… Banał – mrukną niektórzy, niezrealizowane marzenie – westchną inni. A jeśli to dla większości z nas prawda? Wyznaję bezwstydnie i bez kompleksów, że moje dzieciństwo było właśnie takie – szczęśliwe, sielskie i pozbawione większych trosk. Wypełniały je bezkresne chwile wolności, której symbolem jest dla mnie łąka, po której biegaliśmy szaleńczo ścigając się z psami i omijając bardziej zawzięte krowy. Teraz wspomnieniom o nim towarzyszy uczucie wdzięczności dla rodziców, nigdy bowiem nie mieszkałam na wsi, a wspomniane okoliczności przyrody nie występowały w pobliżu mojego miejsca zamieszkania i wymagały dobrej organizacji czasu oraz ciągłego jeżdżenia. Idealne lato dalej kojarzy mi się z leżeniem na kocu na łące z trawką w zębach i obserwowanie owadziego życia w trawie lub gapienie się w chmury i nazywanie ich kształtów. A w zasięgu ręki koniecznie powinny się znajdować: szklana butelka z sokiem rozcieńczonym wodą lub woda grodziska, papierówki i wczesne małe jabłuszka, gruszki oraz śliwki, a także cos do czytania – książka lub tygodnik.

Idealną lekturą w takich okolicznościach przyrody mogą stać się „Dzieci z Bullerbyn”. Powstałe niedługo po drugiej wojnie światowej (1947-1952 r.) trzy tomy opowieści, w określonym kontekście kulturowym (Szwecja) i społecznym (życie chłopów), należą do klasycznych książek dla i o dzieciach, a poruszany w nich temat uroków dzieciństwa łączy czytelników z bardzo odległych zakątków świata, o różnorodnych doświadczeniach życiowych, bytowych i rówieśniczych. Przygody sześciu, a potem siedmiu dzieci, mieszkających w maleńkiej wiosce składającej się z trzech gospodarstw, ich codzienne zajęcia, zabawy, pomysły oraz drobne troski rozjaśnią uśmiechem twarz każdego czytelnika. Z przyjemnością można się zatopić w świat szaleńczych wybryków, przyjaźni dziecięcych i serdecznych kontaktów ze zwierzętami oraz ciągłego obcowania z przyrodą. W świecie tym, pozbawionym ciągłego nadzoru dorosłych, których życzliwa obecność gdzieś w tle nie krępuje dziecięcej wyobraźni i energii, jest czas na pracę i zabawę, na współpracę i rywalizację, na wyścigi i pomoc, na czułości i na obrażanie się, na naukę w szkole i na eksplorowanie okolicznych pól, łąk i lasów. Książki o Bullerbyn są napisane stylem lekkim i dowcipnym, a humor dziecięcy, którym zostały naszpikowane, często pozostaje niezrozumiały dla dorosłych, co jej autorka sprawdziła doświadczalnie.

Fabuła książki została w znacznej części oparta na wątkach autobiograficznych i bazuje na wspomnieniach samej Astrid Lindgren, jej rodzeństwa, rodziców a nawet dziadków, uzupełnionych nieskrępowaną wyobraźnią autorki oraz jej głębokim zrozumieniem psychiki dziecięcej. Opisywane przez autorkę miejsce akcji odzwierciedla jej rodzinne Näs, w którym mieszkała z rodziną do pełnoletniości, zaś książkowe trzy zagrody miały swój pierwowzór w Sevedstorp, zamieszkiwanym przez jej dziadków, gdzie wychowywał się jej ojciec. Dziadziuś z Bullerbyn ma cechy zarówno dziadka pisarki Jonasa Pettera, jak i jej ojca Samuela Augusta, Lisa to alter ego samej autorki, zaś Lasse to literacki odpowiednik jej brata Gunnara, a maleńka Kerstin niezwykle przypomina ich najmłodszą siostrę Ingegerd. W książce znajdziemy mnóstwo analogii do życia Astrid Lindgren – zabawy dzieci, niektóre ich przygody, obowiązki czy perypetie w szkole. Ogromny talent pisarki sprawił, że oryginalne osobiste doświadczenia przedstawiła w sposób lekki, zabawny i na tyle uniwersalny, że z opisanymi przez nią historyjkami identyfikowały się nie tylko szwedzkie dzieci w latach 40-tych XX w., ale wciąż znajdują one miłośników wśród dzieci na całym świecie.

W kontekście całej twórczości Astrid Lindgren opowieści o dzieciach z Bullerbyn sprawiają wrażenie najbardziej konserwatywnego i najniewinniejszego z jej dzieł, ale to tylko pozory. W porównaniu z wydanymi w dwóch poprzednich latach książkami o Pippi Pończoszance, które były rewolucyjne i rebelianckie do tego stopnia, że nie tylko pierwszy wydawca odmówił publikacji, ale także wywołały narodową dyskusję o wychowaniu dzieci, sielska historia o siedmiu wiejskich dzieciakach i ich zwyczajnym życiu wydaje się być oczywista i niezbyt interesująca dla znawcy dziecięcej literatury. Jeśli jednak spojrzymy na nią uważniej dostrzeżemy, że i tutaj autorka subtelnie przemyca elementy wychowawcze zupełnie niecodzienne w ówczesnej rzeczywistości społecznej oraz wprowadza w zachowaniach dzieci wywrotowe elementy. Mamy oto siedmioro dzieci w wieku od siedmiu do dziewięciu lat, do których później dołącza niemowlę, mieszkające na wsi. Pierwszą rzeczą, która nas zaskakuje, jest swoboda dzieci. Będąc osobami, które znają zasady i umieją się zachować w różnych sytuacjach społecznych, mają one jednocześnie wielki margines samodzielności i swobody w zabawie, podarowaną im przez rodziców, którzy z odległości, ale życzliwie patrzą na ich wybryki. Jednocześnie znajdują się oni w pobliżu, gdy potrzeba ich rady, pocieszenia czy pomocy. Zwraca także uwagę zachowanie dziewczynek, które wychowywane w klimacie patriarchalnego podziału ról i czynności codziennych, wypełniają przypisane sobie zadania a jednocześnie buntują się przed stereotypowym postrzeganiem ich w zabawie i bawią się tak jak chłopcy. Nietypowy jest także obraz dwóch ojców – poznajemy ich podczas jazdy na sankach czyli w scence zabawy a nie pracy. Najistotniejsze staje się to, że dzieci uczą się zasad i praw życia nie z upomnien i nauk starszych, ale w relacji z rówieśnikami i innymi dorosłymi oraz dzięki zabawie, pracy w polu i życiu w zgodzie z naturą.

W naszym kraju książka zyskała ogromną popularność i cieszy się uznaniem nie tylko młodych czytelników, ale także, a może nawet bardziej, ich rodziców czy dziadków. Dzieło opublikowane po raz pierwszy po polsku w roku 1957, zawierający w jednym tomie trzy części przygód dzieci z Bullerbyn, doczekało się do tej pory ponad pięćdziesięciu wydań w przekładzie Ireny Szuch-Wyszomirskiej i od wielu lat jest lekturą szkolną. Do roku 1994 czytelnicy polscy kojarzyli tę książkę z ilustracjami świetnej polskiej artystki Hanny Czajkowskiej, której prace w stylu czarnych szkiców sprawiających wrażenie wykonanych ręką dziecka ukształtowały wyobrażenie o świecie Bullerbyn i jego bohaterach u kilku pokoleń miłośników twórczości Astrid Lindgren. Od wspomnianego roku mamy okazję zobaczyć ten świat oczyma ilustratorki współpracującej z pisarką przez wiele lat i autorką ilustracji większości jej książek Ilon Wikland. Prace Wikland charakteryzują się minimalistyczną kreską, natomiast w woluminach, gdzie wydane zostały tylko pojedyncze opowiadania z Bullerbyn, zachwycają bogactwem kolorów i szczegółów.

Od tego roku mamy okazję poznać inny obraz Bullerbyn. Wydana przez Naszą Księgarnię w dużym formacie książka dzięki nowym fantastycznym ilustracjom Magdy Kozieł-Nowak rozmieszczonym, co jest ewenementem, na każdej stronie tomu, wywołuje nowe emocje i skojarzenia. Prace artystki radują serce szeroką paletą barw, ekspresyjnością i uwspółcześnieniem oddawanych realiów życia, w tym ubioru. Z pewnością znajdą oddane rzesze miłośników wśród dziecięcych czytelników, ale także wielu fanów wśród amatorów książek, którzy dawno temu zakończyli edukację, a może nawet i pracę zawodową. Z pewnością znajdą się także i tacy, którzy z dumą ustawią obok siebie wydania książki w różnych oprawach graficznych i w zależności od nastroju i humoru oddawać się będą lekturze poszczególnych tomów. Jedno jest pewne – większość z nas z przyjemnością przeniesie się podczas czytania i oglądania tej książki do świata pełnego zwierząt, roślin i zjawisk przyrody, gdzie do przeżywania przygód nie jest potrzebna ładowarka ani dostęp do sieci, tylko wyobraźnia i kilka sympatycznych osób, a nagrodę zdobywa ten, kto wychodzi z kłopotów cało dzięki własnej pomysłowości, przyjaźni innych oraz poczuciu humoru. Dzięki Bullerbyn możemy bowiem być dziećmi bez względu na wiek i techniczne umiejętności.

Jowita Marzec