I rzeczywiście wierzysz, że nasza miłość na szansę?

Co mogłam pomyśleć, kiedy w pierwszym zdaniu powieści pod tytułem „Ciemna strona miłości”, padło takie pytanie? Zadał je Farid z rodu Musztaków Ranie z rodu Szahinów. Phi, Romeo i Julia! tylko egzotyczni. W pierwszej chwili nawet lekceważąco mrugnęłam powieką: to wszystko już znam.

Błąd!

Szkielet powieści syryjskiego dziennikarza i pisarza Rafika Schamiego (na stałe mieszka i pracuje w Niemczech), stanowi, oczywiście, historia miłosna. Jej główni bohaterowie - młodzi i piękni Farid i Rana, potomkowie dwu potężnych, ale wrogich sobie damasceńskich rodów - jak u Szekspira - nie mogą ani otwarcie cieszyć się swą miłością, ani od niej uwolnić. Ich historia, choć także dramatyczna, nie będzie jednak tylko powielać tej europejskiej, a stanowić jedynie jej wariację. Na przeszkodzie syryjskim kochankom stoją nie tylko waśnie rodowe, ale i polityka. Ona i historia rodów („księgi klanu”) to właśnie dwa wielkie tematy tej powieści. Sięgają aż początków XX wieku, jak podpowiada we wstępie prof. arabistyki Katarzyna Pachniak: Czytelnik (....) śledzi wydarzenia od czasów, kiedy Syria była prowincją imperium osmańskiego, poprzez kolonializm, wpływy Francuzów, I i II wojnę światową, do burzliwych czasów powojennych: wojenne zamachy stanu, unię z Egiptem, a potem flirt z socjalizmem i Związkiem Radzieckim. Autor nie trzyma się ściśle faktów historycznych, ale oddaje atmosferę i niepokój burzliwych czasów przemian, pokazując przede wszystkim punkt widzenia tamtejszej społeczności chrześcijańskiej. Warto wczytać się w tę warstwę powieści, może ułatwić ona nam zrozumienie tego, co aktualnie dzieje się w Syrii. Ciekawe, że sam Farid, odcinając się od rodowych niesnasek, będzie bardziej ciążył ku polityce, która boleśnie da mu odczuć, czym smakuje.

Świat, który stworzył i otacza parę głównych bohaterów, jest światem arabskim, choć przenika do niego kultura europejska i amerykańska (np. filmy, lektury). Rafik Schami doskonale odtwarza jego obyczajowość i koloryt społeczny. Znać w tym wyraźnie nostalgię pisarza za opuszczoną ojczyzną. Wszystko to uzyskuje dzięki specyficznej narracji i konstrukcji narratora - hakawati - typowego arabskiego opowiadacza historii. Roztacza on przed czytelnikiem-słuchaczem nie tylko główną historię Rany i Farida, osadza ją na niezbędnym do jej zrozumienia tle, ale też wprowadza wiele samodzielnych mikroopowieści, które stanowią o prawdziwej wartości tej powieści. Te przeróżne historie i migawki ludzkich sytuacji pozwalają się zanurzyć w ten przebogaty świat.

Bo mamy w nim wszystko: i miłość w przeróżnych wariantach (zmysłową i duchową, łączącą młodych, ale i starych ludzi, spełnioną i nie, małżeńską i grzeszną...), przyjaźnie (prawdziwe i fałszywe, wierne i przekreślone) i zbrodnie (zabójstwa o podłożu politycznym i tzw. zabójstwa honorowe). Świat mężczyzn i męskich rozrywek, ale też życie kobiet w niezbyt przyjaznej dla nich rzeczywistości. Codzienność wielkiego miasta (Damaszek), ale i prowincji (wyspa Mali). Świat wolnych obywateli, ale i szpital psychiatryczny, a także więzienia i obozy polityczne, w których torturuje się więźniów. Działanie instytucji Kościoła katolickiego (klasztor), choć też i muzułmańskich organizacji. To wszystko mieści się w opowieściach o rodzinach bohaterów, ich przyjaciołach, bliższych i dalszych znajomych, niekiedy nawet anonimowych osobach żyjących aktualnie i w przeszłości. I pozwala doświadczyć przeróżnych stanów i emocji: od sympatii, radości, śmiechu, poprzez współczucie, litość, po niechęć, strach, a nawet przerażenie.

„Ciemna strona miłości” to bardzo satysfakcjonująca lektura. Niech was nie zmyli okładka. Twarz pięknej pani wybija się na plan pierwszy, ale o wiele ciekawsza jest bogata materia w tle. Tym właśnie jest świetnie i zaskakująco skonstruowana ta ponad 900-stronicowa powieść o świecie, o którym ciągle mało wiemy.

Bardzo polecam

Justyna Radomińska