Stąpamy we dwoje po niepewnym gruncie

Czasem nawet jest z tym dobrze, wstyd o tym głośno mówić

(Pidżama Porno - Stąpając po niepewnym gruncie)

Jeśli czytaliście (i jakimś cudem pamiętacie) moją recenzję powieści „Wołanie kukułki” - powieści, która była otwarciem szybko zdobywającej popularność serii o detektywie Cormoranie Strike’u - być może pamiętacie też, że kiedy zaczynałam przygodę z twórczością Roberta Galbraitha, wykreowany przez J.K. Rowling magiczny świat Harry’ego Pottera był mi kompletnie obcy. Jest to dość istotna informacja, bo recenzując zarówno „Wołanie kukułki”, jak i „Jedwabnika”, talent pisarki do planowania na samym początku serii czegoś, co czytelnikom ujawni się dopiero w następnych częściach, był mi jeszcze nieznany. Tym razem, kiedy w moje ręce trafił egzemplarz „Żniw zła”, byłam już po lekturze (w dużej mierze dzięki Wam) wszystkich siedmiu części przygód Chłopca Który Przeżył i dzięki temu mogłam mieć pewność, że niektóre wątki, które można by uznać za wykorzystanie przez autora sytuacji, były najprawdopodobniej zaplanowane od początku. I jeśli mówić o największych analogiach w twórczości Rowling i Galbraitha, to byłoby to właśnie planowanie wszystkiego od samego początku, które świadczy również o ogromnej wiedzy dotyczącej swoich bohaterów, ich przeszłości i przyszłości, a to - wbrew pozorom - nie jest wcale aż tak częste i oczywiste wśród pisarzy, którzy niejednokrotnie zdają się na to, co się wydarzy i na impuls.

Po dwóch poprzednich częściach wiemy już to i owo o Cormoranie i jego atrakcyjnej, rudowłosej asystentce Robin. Znamy w niedużym stopniu przeszłość detektywa, choć jeśli pomyśleć o tym dłużej, nie wiemy wiele więcej niż to, co znane jest również czytelnikom tabloidów, które wiodą prym w świecie wykreowanym przez Galbraitha. Podobnie sprawa wygląda z Robin Ellacott, którą poznaliśmy już nieco zarówno przez pryzmat jej pracy w agencji detektywistycznej, jak i jej życia prywatnego u boku narzeczonego Matthew. Jednak dopiero „Żniwa zła” pokazują, jak wiele kroków przed nami był autor tego cyklu, ile przed nami zataił, w dodatku wiedząc doskonale, co robi i w jakim celu. Niektóre zachowania dwójki głównych bohaterów dopiero teraz nabiorą sensu, choć ich twórca robi wszystko, aby jak najmniej wpłynęło to na nasz stosunek do detektywa i jego asystentki. „Żniwa zła” to powieść, która - w porównaniu z dwiema pozostałymi - jest historią najbardziej intymną, bo czerpiącą garściami z prywatnego życia Cormorana i Robin. I to nie tylko wtedy, kiedy na moment przenosimy się z obszaru śledztwa na obszar domowy. Tym razem stapiają się one bowiem w jedną, śliską powierzchnię, w niepewny grunt, który na kształt ruchomych piasków wciąga tych, którzy po nim stąpają; wciąga przede wszystkim przeszłością, tajemnicami, niezabliźnionymi ranami, lękiem, którego nie da się pozbyć i nienawiścią, na którą czasami jedynym lekarstwem jest zemsta.

Tym razem sprawa, którą rozwiązywać będą Cormoran Strike i Robin, będzie dotyczyła właśnie ich. Zostaną w nią bezpośrednio wplątani, zaproszeni do wzięcia w niej udziału niczym w grze, w której nieznany, niebezpieczny sprawca ustala reguły. Jej otwarcie, brutalne i szokujące przede wszystkim dla wciąż nabierającej doświadczenia w zawodzie Robin, stanowić będzie przesyłka przysłana na adres agencji Strike’a, ale zaadresowana do jego asystentki. Przesyłka nie byle jaka, bo jej nadawca zamiast bawić się w wysyłanie pogróżek, postanowił zacząć grę ostro i przysłał kobiecie… nogę. Nogę niezaprzeczalnie prawdziwą i należącą jeszcze niedawno do żywej kobiety. A może ofiara nadal oddycha? Może są jeszcze szanse, aby ją uratować? W głowie Robin, detektywa i czytelnika zaczynają mnożyć się pytania: Czy to nie dziwne, że do agencji Cormorana została przysłana noga - ta część ciała, którą niegdyś stracił detektyw? I dlaczego została zaadresowana do Robin? Do kogo należy? Co nadawca chciał w ten sposób osiągnąć, co zakomunikować? To jednak nie wszystkie znaki zapytania, bo Cormoran Strike zauważa na przysłanej nodze coś, co dobitnie świadczy o tym, że choć przesyłka zaadresowana była do Robin, to jej prawdziwym nadawcą jest właśnie on, Strike. Detektyw dość szybko ustala listę swoich podejrzanych, którą dzieli się również z policją, mającą także swojego domniemanego nadawcę. Organy ścigania skupiają się więc na swoim podejrzanym, a dwójka naszych bohaterów - każde z nich z innego powodu - rozpoczyna swoje poszukiwania, zajmując się sprawą, która jak żadna do tej pory wpłynąć może zarówno na losy tej dwójki prywatnie, jak i na przyszłość agencji.

Robert Galbraith przyzwoicie i sprawnie poprowadził wątek kryminalny, długo utrzymując czytelnika w napięciu i niepewności co do tożsamości sprawcy. „Żniwa zła” różnią się zresztą nieco pod tym względem od dwóch poprzednich części, bo krąg podejrzanych jest dość ograniczony, co nie sprawia natomiast, że śledztwo jest przez to łatwiejsze. Wiemy jednak, że sprawcą brutalnego potraktowania kobiety, której nogę zaadresowano do Robin, jest ktoś, z kim Cormoran miał styczność, i kto nie miał okazji dobrze wspominać weterana wojennego. Czy jednak detektyw ponosi zatem w jakiś sposób winę za to, co stało się właścicielce uciętej kończyny? Czy wyjdą na jaw grzeszki z przeszłości mężczyzny, którego dzieciństwo i dorastanie były przecież naznaczone wieloma nie tylko niewiadomymi, ale również niekomfortowymi dla niego ścieżkami? Na szczęście ukrywająca się pod męskim imieniem pisarka nie kolekcjonuje kolejnych pytań tylko po to, by na wszystkie odpowiedzieć hurtem pod koniec powieści. Krok po kroku, towarzysząc w śledztwie detektywowi i jego asystentce, będziemy mieli okazję posmakować poniekąd ich zawodu i przekonać się, że nie zawsze ten, który jest niewinny, jest niewinny…

„Żniwa zła” to fabularnie moment bardzo ważny w życiu Cormorana i Robin. Tak jak w poprzednich częściach kolejne strony nie skupiają się wyłącznie na śledztwie, ale również na zawirowaniach w ich życiach, chociaż tym razem, jak nigdy wcześniej, bardzo często będą one szły jednym torem, bo sprawa zbyt mocno dotyczy jednego z nich, aby traktować ją jak zwykłe zlecenie. W tym miejscu warto wspomnieć, że Galbraith bardzo życiowo i realistycznie podszedł do wielu spraw, pisząc trzecią powieść. Oczywiście widać to było już wcześniej, ale tym razem wiemy na pewno, że nie był to przypadek czy fanaberia. Uznaję to za jeden z największych plusów tego kryminału, a sami, mam nadzieję, również docenicie to podczas lektury. W innych światach, po dwóch zakończonych sukcesem sprawach, agencja detektywistyczna Cormorana Strike’a powinna pękać w szwach od przyszłej klienteli, błagającej go wręcz o wzięcie ich sprawy. Tymczasem po oszałamiającym, choć krótkim zainteresowaniu agencja tkwi niemal w martwym punkcie. Cormoran i Robin mają jedynie dwóch klientów, co dobitnie pokazuje, jak szybko, ale również przelotnie działa magia mediów. Zainteresowanie jednym tematem bądź nazwiskiem za sprawą telewizji, prasy czy internetu może być ogromne, ale niemal zawsze skończy się tak szybko i nagle, jak się zaczęło; zepchnięte w niebyt i niepamięć innym, nowszym tematem. Również sprawy, którymi obecnie zajmują się nasi bohaterowie, nie są iście filmowe czy literackie. Spodziewać by się można, że będąca zawsze o kilka (a nawet kilkanaście) kroków przed policją agencja detektywistyczna, zajmować się będzie poważnymi, niebezpiecznymi sprawami, tymczasem ich klientela tylko pokazuje, jak niewdzięcznym i często nudnym zawodem jest bycie prywatnym detektywem. Rowling (wybaczcie, nie mogę się zdecydować na jedno nazwisko) świetnie odbarwia ten wspaniały literacki świat, w którym wszystko jest lepsze, ciekawsze i szybciej pulsujące, co zaskakujące, czyniąc go tym samym bardziej kolorowym na tle innych kryminałów. Szarością dnia codziennego, rutyną, bylejakością i autentycznością nadaje mu wyjątkowych w tym względzie rumieńców.

Nie obyło się również w „Żniwach zła” bez tej strony bardziej brutalnej i już nie tak codziennej, zwykłej. Autorka porusza sporo niełatwych tematów, wśród których wymienić można chociażby pedofilię, molestowanie, gwałty, przemoc czy uzależnienie od drugiego człowieka. Podczas lektury poznamy sporo mężczyzn, których nie chcielibyśmy spotkać na swojej drodze, ale także niemało kobiet, które niezwykle trudno będzie nam zrozumieć. Człowiek jako siedlisko zła i lęków, jako jednostka zdegenerowana i całkowicie pozbawiona empatii to w tej części chyba główny temat, wokół którego krążą bohaterowie. Z drugiej strony natomiast, im bardziej wyzute z człowieczeństwa stają się niektóre postaci, tym bardziej ludzkie stają się inne. A może wszystko jest tylko kwestią kontrastu?

Po zakończeniu lektury, niezwykle ciekawie zapowiada się kolejna część przygód detektywa i jego nieocenionego pomocnika, który zaczyna pełnić coraz większą i ważniejszą rolę. Mogliśmy się zresztą tego spodziewać od początku, bo przecież twórczyni Hogwartu w magiczny sposób już na samym początku wie, jak wyglądać będzie przyszłość jej bohaterów. U niej nawet imiona postaci nie są dobrane przypadkowo i możemy tylko snuć domysły czy ornitologiczne imiona Cormorana i Robin splotą ich we wspólnym gniazdku, czy autorka zdecyduje inaczej. Panna Ellacott jako spadkobierczyni imienia postaci, które były pomocnikami pewnego superbohatera, będzie  miała zapewne jeszcze wiele do powiedzenia, co cieszy zarówno mnie, jak i zapewne jej kalekiego, choć równie bezkompromisowego Batmana.

Sylwia Sekret