Już w trakcie lektury biografii Mamy Muminków zapragnęłam przeczytać "Córkę rzeźbiarza", o której Boel Westin tak często wspominała. Wiedziałam już, że jest to, obok opowieści o trollach, najczęściej tłumaczona książka Tove Jansson. Miała też być "literackim punktem zwrotnym" w jej karierze, pierwszą książką dla dorosłych, pozbawioną ilustracji, zwłaszcza rysunków z którymi autorkę powszechnie kojarzono*.

Polskie wydanie "Córki rzeźbiarza" zawiera jednak pochodzące z rodzinnego archiwum fotografie, które doskonale uzupełniają tę książkę i podkreślają jej autobiograficzny charakter. Swoją drogą, warto zauważyć, że takie wątki możemy dostrzec właściwie w całej twórczości Jansson. Często bowiem bywała bohaterką swoich tekstów, a może raczej pierwowzorem niektórych postaci. Także jako malarka niejednokrotnie czyniła siebie samą obiektem uwagi, właściwie przez całe życie chętnie malując autoportrety.

W "Córce rzeźbiarza" imiona padają wprawdzie rzadko, ale nie ma wątpliwości, że książka opowiada o rodzinie Janssonów. Odrobinę jednak okrojonej, bo autorka odsunęła na margines swoich braci, w centrum stawiając ojca, matkę i siebie samą. Narratorka jest więc córką rzeźbiarza, zupełnie jak Tove, a niektóre przygody bohaterów przypominają te, które znamy z opowieści o Muminkach. Na dodatek Boel Westin, która miała dostęp do archiwum autorki, wspomina, że część opisywanych wydarzeń wzorowana była na wspomnieniach zapisanych przez Jansson w pamiętnikach z dzieciństwa**.

Początkowo zaskakujący był dla mnie sam tytuł. "Córka rzeźbiarza" - a w rękopisie nawet "Ja, córka rzeźbiarza" - zwraca naszą uwagę na narratorkę, ale i jej ojca. Po lekturze biografii Tove, sądziłam, że była zdecydowanie silniej związana z matką, zaś jej relacje z "Faffanem" były skomplikowane i burzliwe. Stąd moje zdziwienie, że w tytule tak jednoznacznie określiła się, nazywając córką rzeźbiarza, poniekąd uznając to za swoją cechę najważniejszą.

Trzeba jednak pamiętać, że "Córka rzeźbiarza" powstała w latach sześćdziesiątych, czyli już po śmierci Viktora Janssona. Mniej więcej w tym samym czasie została wydana inna książka - "Tatuś Muminka i morze", która również w pewnym sensie poświęcona była tacie. Być może więc artystka zdążyła spojrzeć na relacje z ojcem z dystansu, uświadomiła sobie jego rolę w swoim życiu. A może, jak chce Westin, próbowała wydobyć ojca z cienia, który go przesłonił, gdy sama stała się najsławniejszą z Janssonów***.

"Córka rzeźbiarza" jest więc opowieścią o ojcu, matce, dziecku i sztuce. Sztuka jest tu najważniejsza, zupełnie jak w życiu tej niezwykłej rodziny. Widoczna jest nie tylko jako temat poszczególnych wspomnień, zajęcie rodziców, ale także w języku, którym narratorka się posługuje. Nie ma w nim wymyślnych ornamentów, zapamiętałam go raczej jako prosty, ale tak sugestywny, że niektóre fragmenty bardzo łatwo sobie wyobrazić.

Ten język jest zresztą charakterystyczny, brzmi nad wyraz dojrzale, jeśli wziąć pod uwagę, że narratorka jest dzieckiem. Trzeba jednak pamiętać, że stale przebywa z dorosłymi artystami i zdaje się, że przejęła ich sposób mówienia i spojrzenie na świat.

"Córka rzeźbiarza" to bardzo ładna opowieść o dzieciństwie, którego już nie ma, a które Jansson bezustannie próbowała przywołać w swoich tekstach. Można wyczuć tęsknotę artystki za czymś, co minęło. Za poczuciem bezpieczeństwa i tymi chwilami, kiedy naiwnie wierzy się, że jest się najważniejszym na świecie.

Przeczytajcie, bo warto pamiętać, że zanim została Mamą Muminków, Tove była Córką rzeźbiarza.

* Boel Westin, Tove Jansson. Mama Muminków, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2012.
** tamże.
*** tamże.
Niestety nie mogę podać numerów stron, bo moja Mama Muminków jest elektroniczna i mieszka w czytniku. O tempora! O mores!

Tove Jansson, Córka rzeźbiarza, Gdańsk 1999.

ekruda.blogspot.com

Już w trakcie lektury biografii Mamy Muminków zapragnęłam przeczytać "Córkę rzeźbiarza", o której Boel Westin tak często wspominała. Wiedziałam już, że jest to, obok opowieści o trollach, najczęściej tłumaczona książka Tove Jansson. Miała też być "literackim punktem zwrotnym" w jej karierze, pierwszą książką dla dorosłych, pozbawioną ilustracji, zwłaszcza rysunków z którymi...