Gdyby przyszło komuś oglądać płótno Rembrandta o formacie 5x5 cm, westchnąłby najpewniej: „Ach, to by było zachwycające... gdyby tylko było większe!”. Powieść „Sternberg” zawiera analogiczny mankament: oto wytrawny, „staroświecki” w najlepszym tego słowa znaczeniu język narracji spotyka się z kameralnością fabuły i niewielką objętością tekstu. Zgrabne uszczegółowienie pewnych elementów opowieści nie tyle „wciąga” (bo zwykło się nadużywać tego słowa do opisu doświadczenia powierzchownego, jakim jest po prostu szybkie płynięcie z tokiem narracji) co zagłębia w książkę, budząc oczekiwanie, aby rozrosła się ona na kilkaset stronach, potrzebnych, aby owo godne uwagi dopracowanie detalu zdołało dokonać opisu wszystkiego, co istotne – tymczasem już, już drzwi otwierają się przed nami na oścież i... zatrzaskują się przed nosem. Dobry szkic postaci nie staje się rysunkiem, tragizm rewolucji i kontrrewolucji, powaga konfliktów moralnych i złożoność relacji między bohaterami jakby zbyt nieśmiało wzdychają do wrażliwości czytelnika, a doniosła, historiozoficzna analiza na miarę „Nie-boskiej komedii” do której ukazana przez Twardocha historia alternatywna jest, zdaje się, przyczynkiem – pozostaje raczej zasygnalizowana, niż rozwinięta. Ocenić taką książkę, trudna to rzecz. Ma ona przecież - używając wyświechtanej frazy- w sobie „to coś”. „Coś”, co mnie nurtuje mimo, że moje pierwsze wrażenia z lektury okrzepły już w przeciągu siedmiu tygodni, które dzielą moment w którym piszę tę opinię od tego, w którym zobaczyłam wewnętrzną stronę tylnego skrzydełka okładki „Sternberga”. To była druga powieść Twardocha, z którą się zetknęłam– pierwszy był „Wieczny Grunwald”, chronologicznie późniejszy od opisywanej tutaj. Z porównania wnioskuję, że Twardoch dojrzewa jako pisarz, a zapewne jeszcze niejedno w swoim życiu stworzy. I mam przeczucie, że właściwy dla niego sposób przekładania - stopniowanego przez wielorakie odcienie - problemów uniwersalnych na opis z czasem przyczyni się do tego, że jego nazwisko okaże się trwalsze niż w przypadku wielu z tych, które dzisiaj wymieniamy jednym tchem na hasło „dzisiejsi poczytni pisarze”, a które Wielki Weryfikator Czas mianuje olśnieniami jednego sezonu.

Gdyby przyszło komuś oglądać płótno Rembrandta o formacie 5x5 cm, westchnąłby najpewniej: „Ach, to by było zachwycające... gdyby tylko było większe!”. Powieść „Sternberg” zawiera analogiczny mankament: oto wytrawny, „staroświecki” w najlepszym tego słowa znaczeniu język narracji spotyka się z kameralnością fabuły i niewielką objętością tekstu. Zgrabne uszczegółowienie...