Sprawiłem sobie przyjemność i przeczytałem książkę o honorze, braterstwie i dążeniu do prawdy. A także o ludzkich ułomnościach, o wytrwałości, o rasizmie i dążeniu do perfekcji. O woli walki, o chęci wyrwania się z piekła (no, powiedzmy, ale o tym później), a w zasadzie o chęci powrotu na wojnę i pragnienia dalszej walki.

Tytułowy Hart jest jednym z więźniów niemieckiego obozu dla zestrzelonych alianckich lotników. Gdy trafia tam czarnoskóry pilot myśliwca, Scott, sytuacja zaczyna się robić napięta. A gdy ginie jeden z osadzonych, podejrzenia padają właśnie na Scotta. Władze obozowe, w porozumieniu ze starszymi oficerami alianckimi, podejmują decyzję, że należy przeprowadzić śledztwo oraz proces (a raczej formalny lincz, biorąc pod uwagę nastroje). Obrony Scotta podejmuje się Hart i rozpoczyna się dramat sądowy, o tyle ciekawy, że rozgrywający się nie w sądzie, lecz w realiach obozu jenieckiego w czasie II wojny światowej.

Dalej nie będę opowiadał, bo zwrotów akcji nie brakuje. Od początku Hart ma ostro pod górkę, gdyż wydaje się, że ma przeciw sobie wszystkich (Niemców, oskarżyciela, świadków, nawet trybunał), włącznie ze Scottem, który odpowiada własnym rasizmem i z zasady nie ufa białym. Jednak z czasem udaje się ten dystans skrócić. Mamy tu klasyczny motyw whodunit, czyli bohater musi odkryć, kto zabił i dlaczego, żeby uniewinnić swojego klienta.

Książka jest reklamowana jako połączenie "Czasu zabijania" z "Wielką ucieczką". I coś w tym jest, a przynajmniej jeśli chodzi o "Wielką ucieczkę". To znaczy obóz niemiecki (z niewiadomych powodów nazywany Stalagiem, choć siedzą tam wyłącznie oficerowie. Powinien być zatem Oflag) jest cokolwieczek wyidealizowany. Strażnicy są uprzejmi i mówią po angielsku, komendant jest grzeczny i salutuje jeńcom. Nikt nie bywa rozstrzeliwany, nikt specjalnie nie głoduje. Jeńcy dostają paczki, a nawet niektórzy są wywożeni za zgodą Niemców do Szwajcarii do szpitali Czerwonego Krzyża. Jakoś kłóci się to z typowym w Polsce obrazem obozu jenieckiego (nie mówiąc o koncentracyjnym). Co prawda, może dotyczyło to wyłącznie obozów alianckich. Sąsiedni obóz dla Rosjan wygląda zupełnie inaczej. I jak mówił Edelman "to są Niemcy, jakich znam". Książka, tak jak film "Wielka ucieczka" jest luźno oparty na historii prawdziwej ucieczki z obozu w Żaganiu, ale tutaj głównym wątkiem jest rozprawa sądowa nad Scottem. Rozpisana znakomicie, ze zmiennym tempem, które buduje napięcie i podsyca ciekawość. Pod koniec, gdy także dochodzi czynnik czasu, akcja pędzi z prędkością Me 109, lub jak kto woli P-51. Dałbym radę przeczytać książkę w jeden dzień, odrywając się tylko po to, żeby wlać lub wylać z siebie herbatę.

Książka a film

Po lekturze przypomniałem sobie film i po raz kolejny zdumiewa mnie, jak bardzo w ekranizacji można pozmieniać treść, tworząc coś innego od oryginału. Być może taki jest sens, że reżyser jako artysta nie chce być tylko odtwórcą przez małe "o", tylko twórcą przez duże "tfu". W każdym razie różnic jest sporo i nie ma sensu ich wymieniać. Dość powiedzieć, że o ile film nie był taki zły, to książka bije go na głowę liczbą wątków oraz ich bogactwem szczegółów, tempem oraz ogólnym wydźwiękiem. Kwestie rasizmu, który przecież w Stanach miał się znakomicie w tamtych czasach, stanowią ważny element książek Katzenbacha. Jednakże w tych okolicznościach, a miejsce i czas akcji niewątpliwie są wyjątkowe, nabierają jeszcze większego znaczenia. Kto potrafi się przełamać, kto ulegnie uprzedzeniom... to bardzo ważne dla przebiegu akcji.

Podsumowując: książka moim zdaniem znakomita. Warto!

Sprawiłem sobie przyjemność i przeczytałem książkę o honorze, braterstwie i dążeniu do prawdy. A także o ludzkich ułomnościach, o wytrwałości, o rasizmie i dążeniu do perfekcji. O woli walki, o chęci wyrwania się z piekła (no, powiedzmy, ale o tym później), a w zasadzie o chęci powrotu na wojnę i pragnienia dalszej walki.

Tytułowy Hart jest jednym z więźniów niemieckiego...