Pisarz to artysta, leży przed nim kartka papieru, a on stara się na niej odwzorować to, co widzi.* – fragment „Krzywej wieży” najlepiej opisuje stosunek Virginii Woolf do pisarstwa. Ta wybitna angielska autorka, znana przede wszystkim z eksperymentalnych w formie powieści (jak poetyckie „Fale” czy „Pani Dalloway”, gdzie wykorzystano strumień świadomości) wysoką pozycję w ówczesnych środowisku literackim zdobyła dzięki swoim esejom. Zbiór „Eseje wybrane” stał się jednym z najważniejszych wydarzeń wydawniczych 2015 roku w Polsce, dlatego też, jako wielbicielka pióra Virginii Woolf, nie mogłam przejść obojętnie obok tej książki.

Niektórzy mogliby się spodziewać, że Virginia Woolf ograniczy się tylko do pisania na temat literatury, jednak pisarka w tej kwestii potrafi zaskoczyć niejednego czytelnika. Tematyka esejów autorki „Do latarni morskiej” jest różnorodna: czytanie, pisanie, krytyka literacka, kondycja angielskiej powieści na początku XX wieku, podróże, sztuka, kobiety i ich rola w społeczeństwie, biografia wybitnych jednostek (w tym ojca pisarki, Lesliego Stephena), życie ludzkie (wśród tego motywu można znaleźć znany esej „O chorowaniu”) oraz… ćmy. Wśród tak licznych tekstów (ponad 50) największe wrażenie robią zwłaszcza trafne spostrzeżenia autorki na temat otaczającego ją świata i środowiska literackiego w Wielkiej Brytanii. Warto również podczas lektury „Kunsztu” posłuchać jedynego nagrania, na którym zarejestrowano głos Virginii Woolf.

Entuzjastyczne recenzje „Esejów wybranych” nie kłamią: ten zbiór tekstów autorstwa jednej z najważniejszych pisarek w historii literatury tylko udowadnia, jak wszechstronną oraz utalentowaną osobą była autorka „Orlando”. Czytelnik dziwi się, że Virginia Woolf miała kompleksy na punkcie swojego wykształcenia (żałowała, że nie miała możliwości studiowania), ponieważ każdy z esejów jest napisany bardzo dobrze i z ogromną znajomością tematu. Autorka „Flusha” przedstawia ciekawe argumenty na potwierdzenie swoich racji, a w niektórych tekstach nie stroni od ironii, zwłaszcza przy opisach pisarzy, którzy, według niej, w swojej twórczości byli daleko od ludzkiego życia. Trzeba przyznać, że angielska pisarka miała bardzo oryginalne poglądy - bardzo interesująca jest wizja recenzowania książek w przyszłości (Virginia Woolf uważała, że krytycy nie są niezbędni), tekst na temat rozwoju kinematografii i roli filmów oraz szkice biograficzne o kobietach, które, idąc według myśli zawartej we „Własnym pokoju”, były tak niezwykłe, że ich życiorysy tylko czekały na spisanie. Najbardziej utkwił mi jednak w pamięci pan Brown, czyli błędny ognik, wiecznie umykający tym, którzy piszą, którego złapanie i ujarzmienie jest marzeniem wszystkich autorów.

Im więcej utworów Virginii Woolf mam okazję poznać – czy to powieści, eseje bądź dramat – to tym bardziej przekonuję się, że to była wybitna pisarka, która (wbrew temu, co można znaleźć w jej dziennikach) pewnie czuła się w każdym gatunku literackim. Eseje pozornie wydają się proste do napisania, jednak ich tworzenie wymaga talentu, ogromnej wiedzy i, o czym wspomniałam wcześniej, złapaniu pana Browna. Autorce „Między aktami” ta sztuka się udała. A nam, jej recenzentom, pozostało tylko… pozazdrościć tej umiejętności i ćwiczyć, aby dojść do takiej wprawy. Czytelnikom natomiast zostawiam czystą przyjemność lektury „Esejów wybranych”.

Anna Wolak

* V. Woolf, „Krzywa wieża“ [w:] tejże, „Eseje wybrane“, Kraków 2015, s. 119.