"Uciekinier" to zbeletryzowane wspomnienia, nie pamiętnik - jak podano w opisie - gdyż tę formę wspomnień spisuje się na bieżąco, a tego autor z oczywistych względów nie mógł zrobić (ani nie miał na to czasu podczas wojny, ani możliwości).

Losy Józefa Makowskiego przypominają perypetie Solomona Perela, bohatera filmu Agnieszki Holland "Europa, Europa". Są równie burzliwe i gdyby nie fakt, że napisało je życie, trudno byłoby w nie uwierzyć.
Obaj mężczyźni będący Żydami ukrywali podczas wojny swoją tożsamość pod maską Aryjczyka, obaj prowadzili niebezpieczną grę, stykając się na co dzień z nazistami.

Józef Makowski pokazuje w swoich wspomnieniach, że wojna to nie tylko bohaterska walka z okupantem. To również czas zmierzenia się z własnym strachem, który nie ma nic wspólnego z heroizmem - człowiek w obliczu zagrożenia stara się przede wszystkim przetrwać, chwytając się wszystkich sposobów, tak jak tonący chwyta się brzytwy.
Autor wybrał drogę tyleż podstępną, co niebezpieczną, niemal brawurową - udawał Polaka wiernego Trzeciej Rzeszy, dzięki czemu udało mu się przeżyć okupację w nie swojej skórze. Wbrew pozorom, nie było to łatwe i okupione zostało wieloma trudnymi wyborami oraz ciągłym strachem przed zdemaskowaniem.

Za najbardziej interesujące uważam fragmenty opisujące pobyt Józefa na Kresach okupowanych najpierw przez Rosjan, potem przez Niemców i znów przez sowietów.
Obraz wojny, jaki wyłania się z tych części, nie ma nic wspólnego ze stereotypami, do jakich przyzwyczaiły nas literatura i film. Każdy stara się przede wszystkim przetrwać, Polacy pokątnie handlują z Niemcami, którzy próbują dorobić się na wojnie, a zjawisko to nasila się, gdy front wschodni zaczyna się cofać.
Obrazki te przypominają czarne interesy robione w "Pożegnaniu z Marią" Tadeusza Borowskiego. Tu jednak znacznie bardziej powaga przeplata się z humorem, który nieraz przeraża swoją dosadnością, ale dla bohaterów stanowi sposób na odreagowanie stresów i obronę przed przerażającą codziennością.

Gdzieś w tle pojawia się partyzantka, jednak dla Makowskiego nie odgrywa ona wielkiej roli. Żołnierze z lasu z jednej strony pociągają go swoją niezależnością, z drugiej - odstraszają, gdyż bohater nie jest pewien, jak zostałby przyjęty przez nich jako Żyd.

Wojenne obrazy przepełnione są tu nieraz okrucieństwem i w pełni oddają grozę wojny - to na przykład opisy masowych egzekucji i mordowania Żydów, zbiorowych grobów, z których sączy się krew... Nie ma jednak w tych relacjach patosu - autor pisze o ludobójstwie z porażającym dystansem, podkreślając w ten sposób jego powszechność.

Czyta się "Uciekiniera" z zaciekawieniem, bo to interesujący dokument. Przyznam jednak, że momentami lektura mnie nużyła, gdyż niektóre części opisane są z niesamowitą drobiazgowością. Mimo tych mankamentów nie można odmówić książce żywiołowości.

"Uciekinier" to zbeletryzowane wspomnienia, nie pamiętnik - jak podano w opisie - gdyż tę formę wspomnień spisuje się na bieżąco, a tego autor z oczywistych względów nie mógł zrobić (ani nie miał na to czasu podczas wojny, ani możliwości).

Losy Józefa Makowskiego przypominają perypetie Solomona Perela, bohatera filmu Agnieszki Holland "Europa, Europa". Są równie burzliwe...