Wznowienie kolejnej powieści obyczajowej Agaty Christie zawdzięczamy hucznie obchodzonej w upływającym 2015 roku okrągłej 125. rocznicy urodzin pisarki. Dzięki Wydawnictwu Dolnośląskiemu miłośnicy kryminalnej twórczości autorki mają szansę na poznanie innego oblicza ulubionej pisarki, równie intrygującego. Tym razem, w powieści „Róża i cis”, narratorem uczyniła ona mężczyznę, inwalidę, w którego spokojne i zrównoważone życie wkracza pewnego dnia nieurodziwa kobieta, przynosząc mu smutną wiadomość, na którą bohater reaguje w zadziwiający ją sposób. Informacja przywołuje u mężczyzny zapomniane emocje i rzuca go w ocean wspomnień, w wyniku których w książce pojawia się długa, ciągnąca się prawie do samego końca, reminiscencja. Bohater, Hugh Norreys, doskonale podsumowuje swoją rolę w tej historii mówiąc: Każdy z nas zaczyna jako centralna postać własnej historii. Później zawahania, zwątpienia i błędy spychają nas na dalszy plan. I tak staje się w istocie, narrator bowiem, obecny jako postać w całej opowieści, umyka na długo naszej uwadze, ponieważ na pierwszy plan wysuwa się trójka bohaterów: Rupert lord St Loo, John Gabriel oraz Isabella Charteris, która staje się centrum, a wokół niej ogniskują się wszystkie wydarzenia.

Z uwagą i zaskoczeniem śledzimy przebieg akcji. Christie zaskakuje bardzo nowoczesnym, jak na tamte czasy, spojrzeniem na związki miłosne oraz skomplikowaną warstwą psychologiczną powieści. Czytelnicy liczący na lekki i przyjemny romans mogą poczuć się nieco zawiedzeni, bowiem wbrew oczekiwaniom dostaną tragiczną historię o bardzo skomplikowanych psychologicznie bohaterach, których zachowanie i wybory wydawać się mogą, czasem niemalże do końca powieści, zupełnie niezrozumiałe. Autorka, jak w przypadku swoich powieści kryminalnych, nie raczy nas łatwymi rozwiązaniami ani oczywistym motywami, przeciwnie – zapewne część czytelników będzie potrzebowała ponownej lektury lub choćby powrotu do kilku kluczowych fragmentów książki, by w satysfakcjonujący sposób poukładać sobie przebieg fabuły w pamięci, a niektórzy zostaną być może w stanie lekkiego pomieszania nawet kilka dni po przeczytaniu powieści.

Cynicy mogą powiedzieć, że powieść to historia klasycznego trójkąta miłosnego, ale problem polega na tym, że jest i czwarta osoba, a każda z tamtych trzech kryje w sobie co najmniej dwie, dążące do zupełnie innych, często sprzecznych, celów. Co więcej, nie uświadczymy tu żadnych regularności, równych boków życiowych doświadczeń czy przewidywalnych kątów spojrzenia postaci na całość. W istocie perspektywę i możliwość spojrzenia na całość zyskujemy, podobnie jak narrator, dopiero na samym końcu, gdy wyjaśniają się pewne motywy i tajemnice.

Tytuł książki zaczerpnięty został z fragmentu wiersza T.S.Eliota pochodzącego z tomu „Four Quartets”: Chwila róży i chwila cisu / Trwają tak samo długo”. Różą jest tu Izabella, piękna, pełna wdzięku i klasy kobieta z wyższych sfer, z pozoru krucha, ale dzięki kolcom uporu i niezależności odporna na ciosy życia, zaś cisem, długowiecznym drzewem, żywotnym i potrafiącym dostosować się do różnych warunków otoczenia, w którym przyszło mu żyć i rozwijać się, staje się John Gaabriel – mężczyzna, tak jak i drzewo, do którego został porównany, radzi sobie na żyznej, jak i na jałowej glebie, w słońcu i w głębokim cieniu. Mimo wielu różnic możemy odnaleźć w obojgu pasję, wierność sobie i powziętej decyzji oraz bogate życie wewnętrzne, niedostępne dla postronnych.

Wnikliwi fani twórczości Agaty Christie i badacze jej życiorysu po raz kolejny staną w obliczu dylematu, co stanowiło podstawę jej doskonałego pisarstwa: niezwykła umiejętność obserwacji ludzi, rozumienia ich psychiki i dopowiadania kierujących nimi motywów czy też wnikliwa analiza jej własnych przeżyć. Bez względu jednak na to, do jakich wniosków dojdą, zarówno oni, jak i nowi czytelnicy tej powieści z pewnością wdzięczni będą pisarce za skomplikowane, doskonale napisane i wciąż inspirujące dzieła.

Jowita Marzec

Wszystkie cytaty pochodzą z recenzowanej książki.