Według Arystotelesa człowiek dąży do szczęścia, szuka go. Z perspektywy tej książki odkrywamy, że wbrew jednak narzucającej się siłą przyzwyczajenia właściwości tego poszukiwania, dążenie to nie jest skierowane ku przyszłości i z rzadka sięga po teraźniejszość. Przyszłość bowiem jako jeszcze niegotowa, w małym stopniu od nas zależna, żadnych gwarancji, rękojmi, czy nawet dużego prawdopodobieństwa nie daje na odnalezienie szczęścia. Jest wyłącznie dyskursywny nawykiem, ucieczką w marzenia. Teraźniejszość jako pole działania poszukiwaczy tym bardziej zawodzi. Jest ona tak mało uchwytna, tak nieprawdopodobnie nieobecna, tak uzależniona od przyszłości i w tym sensie tak mętna, że niemożliwa do spełnienia. Tylko pewnie istniejąca przeszłość daje nam tą szanse. Tym bardziej, że pamięć służy pomocą. Usuwa złe okoliczności, konfabuluje, uzupełnia optymistycznie i dodaje cudze historie jako nasze własne. Przy czym nie jest koniecznym nawet by jakieś szczęśliwe chwile przytaczać w umyśle. Nie jest niezbędnym konkretne pamiętać wydarzenia. Wystarczy ogólne, obecne zadowolenie wziąć jako punkt wyjścia i dojścia, i już ma się tą pewność. Odnaleźliśmy szczęście. I to właśnie na tej podstawie, szczęśliwej przeszłości, pozornie szukamy szczęścia w przyszłości i błędnie uważamy, że odkrywamy jej zarys w teraźniejszości. Tymczasem my zawsze już po prostu byliśmy szczęśliwi i nigdy nie będziemy. Warto więc wstecz spoglądać patrząc w przyszłość głosi Proust. Bo przeszłość jest cudowna. Jakież możliwości przeżywania stwarza. Można ją przecież na tysiące sposobów, wariantów rozpatrywać, w dowolnej ilości razy do niej wracać i ponownie się nią rozkoszować. Zmieniać, zamieniać, dodawać, pogłębiać lub spłycać, zależnie od woli i potrzeby istnienia. W tą podróż w przeszłość, w którą nas Proust zabiera warto się wybrać. I to nic, że masa szczegółów, drobiazgów może przytłoczyć odbiorcę. Rozproszyć naszą uwagę i skusić ku błędnej ocenie, że ten świat (świat powieści) tak gęsty od treści nie jest już nasz i nic nas z nim nie łączy. Że anachronicznie egzystujący bohaterowie w żaden sposób wzbogacić nas nie mogą, że świat się diametralnie zmienił. Że tam wszystko stoi w miejscu i czeka nie wiadomo na co. Otóż wiadomo Combray, Swan, Guermantes…. czekają na nas.

Według Arystotelesa człowiek dąży do szczęścia, szuka go. Z perspektywy tej książki odkrywamy, że wbrew jednak narzucającej się siłą przyzwyczajenia właściwości tego poszukiwania, dążenie to nie jest skierowane ku przyszłości i z rzadka sięga po teraźniejszość. Przyszłość bowiem jako jeszcze niegotowa, w małym stopniu od nas zależna, żadnych gwarancji, rękojmi, czy nawet...