Człowiek staje się innym pisarzem, kiedy bierze na warsztat opowiadanie – przyznaje Zadie Smith. Istotnie, opowiadania Smith to troszkę inne pisarstwo, niż to, do którego przyzwyczaiła nas w swoich obfitych powieściach. Tu nie może się rozpędzić, nie wypływa na szerokie i głębokie wody. Widmo zbyt szybkiego końca, sprawia że trzymamy się cały czas przy brzegu. A jednak nie jest to bynajmniej złe pisarstwo.

Zadie Smith przedstawia nam trzy opowiadania, napisane dla dwóch pism „Granty” i „New Yorker”. Już samą swoją objętością książeczka rozczarowuje. Bo jak to, książka Zadie Smith, która ma zaledwie 150 stron? Cóż to w porównaniu z objętością „London LW”, „O pięknie” czy nawet z „Białymi zębami”. Do tego zestawmy to pierwsze rozczarowanie z wyznaniem Smith: Nie mam wrodzonego talentu do tworzenia opowiadań. Ale przecież nie oznacza to, że musi być aż tak źle… Bo od Zadie Smith wymagamy być może zbyt wiele. Jej długie powieści, gdzie bohaterowie stają się żywymi organizmami, z którymi spędzamy spory kawałek życia, przyzwyczaiły nas zanadto do pewnych charakterystycznych cech. Jednak to, co u Smith może rozczarować, u innego autora nazwane zostałoby arcydziełem. Bo w istocie, opowiadaniom Smith niczego nie brakuje. To tak samo świetnie warsztatowo i fabularnie skrojone historie. Bohaterowie jawią się tak samo żywi. A każda opowieść ma w sobie cząstkę ukrytego dna.

Trzy opowiadania, „Martho, Martho”, „Hanwell w Piekle” i „Ambasada Kambodży”, to historie trzech różnych postaci. Pozornie to zupełnie różne osoby, między którymi trudno znaleźć jakiekolwiek podobieństwa. Martha Penk jest osamotnioną kobietą, ciężko doświadczoną przez los. Jej dotychczasowe życie jest otoczone aurą tajemnicy, przeszłość pozostaje w sferze domysłów dla czytelnika. Martha poszukuje dla siebie nowego miejsca do zamieszkania, a jednocześnie szuka na nowo swojego miejsca w świecie. Opowiadanie posiada dosyć nietypową aurę, jak na dzieło swojej autorki. Wielokrotnie miałam odczucie, że bardziej przypomina opowiadanie, które wyszłoby spod pióra Alice Munro, niż autorki „London NW”. „Hanwell w Piekle” to swoisty list Clive’a Blacka do córki Hanwella. Opowieść o zmarłym ojcu jest próbą odnalezienia prawdy zarówno o współtowarzyszu, jak i o opowiadającym. To znów podróż przez osamotnienie, dopasowywanie się do świata i przyjmowanie na siebie wszystkich trudów życia. Tu również bardziej można się pokusić o szukanie echa innych autorów.

Ostatnie opowiadanie jest być może najbardziej zbliżone do powieściowej Zadie Smith. Poszatkowane na małe rozdzialiki, najdłuższe, pozwala autorce się nieco rozpędzić. To znów opowieść o zderzeniu kulturowym, o trudzie przystosowania się do samotnego świata. Miejscem akcji jest ta sama dzielnica Londynu, dobrze nam znana z „Białych zębów” czy „London NW”. Prawdopodobnie to właśnie dlatego czuć w ostatnim opowiadaniu większą nutkę charakterystyczną dla samej autorki, pewną nostalgię dla miejsca. Tytuł zbioru sugeruje, że bohaterowie cos utracili, ale w jakiś niezwykle tajemniczy sposób zostaje niematerialna zguba odnaleziona.

Ponoć za trzy opowiadania napisane dla „New Yorkera”, można w Stanach Zjednoczonych przeżyć rok. Jest to więc na pewno dobry interes, a przy okazji ciekawy wkład w literaturę. Choć w zaprezentowanych w „Lost and fund” opowiadaniach coś mnie urzekło, nie jest to aż tak bardzo oczywiste. Być może do owych opowiadań trzeba jeszcze nie raz powrócić, aby wycisnąć z ich więcej. Opowiadania mają to do siebie, że wymagają wielokrotności czytania, a ich nieduża objętość sprawia, że nie jest to niczym poza siły zwykłego czytelnika. „Martho, Martho”, „Hanwell w Piekle” i „Ambasada Kambodży’ to opowiadania z głębia, którą odkrywać można wielokrotnie. Dodatkowo, śmiem twierdzić, że wszystko spod pióra autorki „Białych zębów’ czytelnika może fascynować. Czy są to opowiadania, eseje lub innego rodzaju publikacje – po wszystko sięgam z wielkim entuzjazmem. Pomimo to, jednak najbardziej czekam na powieści od Zadie Smith.

Monika Samitowska-Adamczyk