Debiutancka powieści Hanifa Kureishiego – angielskiego pisarza, w którego żyłach płynie krew pakistańsko-angielska – od razu po publikacji w 1990 roku wywołała kontrowersje. Autor, opisując dorastanie młodego chłopaka najpierw na przedmieściach Londynu, potem w samym mieście, wreszcie w Nowym Jorku, nie stroni bowiem nie tylko od kontrowersyjnych tematów (seks, polityka, narkotyki, duchowość, nierówności klasowe, emigranci), ale na dodatek obnaża miałkość i hipokryzję poprawności politycznej i doskonałego wychowania Anglików. Opisując życie nastolatka, potem młodego mężczyzny w świecie multikulti eksploruje jednocześnie składniki angielskiej tożsamości oraz kryjące się za nimi doświadczenia kolonialne, a wszystko to w zuchwałym i zabawnym stylu, dzięki czemu powieść zainteresuje nawet czytelników słabo znających tę tematykę.

Karim Amir, główny bohater i narrator książki, bezczelny i charyzmatyczny chłopak z przedmieść wielkiego miasta, w wieku 17 lat przeżywa swoiste przebudzenie, odwiedzając wraz z ojcem Evę – wyzwoloną Angielkę z upodobaniem do Hindusów. Obaj doświadczają czegoś, co na zawsze odmieni ich życie – ojciec stanie się tytułowym Buddą z przedmieścia dla sytych, znudzonych Anglików pretendujących do bycia uduchowionymi przedstawicielami klasy średniej, chłopak zaś rozpocznie podróż po meandrach własnej psychiki i cielesności, eksplorując nieznane zakamarki własnych możliwości i upodobań. Z wydarzeń i doświadczeń, których uczestnikiem, obserwatorem, a czasem inicjatorem się stanie – badając własne preferencje seksualne, umiejętności, talenty, poczucie przynależności narodowej i kulturowej, odmienne stany świadomości, relacje międzyludzkie czy własny wizerunek – uplecie swoją tożsamość, próbując przypadkowe, barwne elementy ułożyć jak puzzle, w jedną pięknie złożoną całość.

Autor, urodzony w Wielkiej Brytanii i nie znający kraju swego ojca, pełnymi garściami czerpał z własnych doświadczeń z młodości i historii rodzinnej. Powieść „Budda z przedmieścia” była publikacją rewolucyjną z wielu powodów. Naruszając tabu obyczajowe (seks, narkotyki), poprawność polityczną (emigranci, ich dyskryminacja i przywileje) czy narodową (negatywny obraz Hindusów i innych emigrantów, ciągnących korzyści finansowe i towarzyskie ze swojej historii życia) jej autor naraził się, co ciekawe, zarówno szacownym obywatelom brytyjskim, jak i osobom o podobnych korzeniach etnicznych. Jednocześnie zyskał sławę i uznanie, także poza kręgiem anglosaskim, a wielu pisarzy, w tym Zadie Smith, która do tego wydania książki napisała wstęp, przyznaje się do inspiracji jego twórczością. Pisarz doczekał się także państwowego odznaczenia - w uznaniu jego zasług dla literatury otrzymał Order Imperium Brytyjskiego.

Kureishi, który przed swym spektakularnym debiutem parał się pisaniem pornografii (jednym z jego pseudonimów był Karim czyli imię głównego bohatera jego sztandarowej powieści), napisał wiele innych książek, najbardziej znany jest jednak jako autor scenariuszy do dwóch głośnych filmów „Moja piękna pralnia” i „Intymność”. Debiut przysporzył mu, poza sławą, wiele rodzinnych problemów – siostra oskarżyła go o wykorzystywanie w powieści historii własnej rodziny dla korzyści finansowych, a ojciec z tego powodu przez wiele miesięcy nie odzywał się do swojego sławnego syna. Sam pisarz tez zresztą przyczynił się do skrajnych opinii na swój temat: trzy lata temu stracił oszczędności całego życia w podejrzanych operacjach finansowych, a niedługo potem, po kilku miesiącach prowadzenia kursów kreatywnego pisania na uniwersytecie w Londynie stwierdził podczas jednego z wywiadów, że tego rodzaju kursy to strata czasu, bo uważa 99,99% swoich studentów za kompletnie pozbawionych talentu.

Powieść została przeniesiona na mały ekran przez BBC – w listopadzie 1993 wyemitowano czteroodcinkowy miniserial w reżyserii Rogera Mitchella w stacji BBC Two. Warto dodać, że ścieżkę dźwiękową do filmu stworzył David Bowie. Czytana po wielu latach od swej premiery książka wciąż zachwyca świeżością i energią, a jej niepowtarzalny styl (lekkość i potoczne, czasem wulgarne słownictwo oraz nieustanne zaskakiwanie czytelnika) sprawia, że jej lektura to dla ambitnego czytelnika nie tylko wyzwanie, ale i przyjemność dokonywania wciąż nowych językowych i literackich odkryć.

Jowita Marzec