Coaching to obecnie modne pojęcie, słowo-wytrych za którym może kryć się świetna technika motywowania czy klarowania celu i ścieżki życia, wspierana przez doskonałego trenera, ale także marketingowa wydmuszka strzępków wiedzy psychologicznej ładnie opakowanych i drogo sprzedawanych przez nieodpowiednie osoby. Oddzielenie jednego od drugiego bywa trudne, zwłaszcza dla potencjalnych klientów. Warto zatem uważnie się rozglądać, czytać różne publikacje z tego zakresu i wyrobić sobie własny pogląd na te kwestię. Uważne i wnikliwe czytanie przyda się tym bardziej, że literatury na ten temat jest w naszym kraju coraz więcej, duża część wydana została przez nieznane, nowopowstałe wydawnictwa.

Książka „Życie. Następny poziom. Coaching transpersonalny” zawiera bez wątpienia kilka ciekawych wskazówek oraz garść opowieści buddyjskich czy wschodnich. Napisana jest prostym, przystępnym językiem, często potocznym i może stać się lekturą osób w różnym wieku, z odmiennym doświadczeniem życiowym i na odmiennych etapach osobistego rozwoju. I na tym w zasadzie kończy się lista zalet tej publikacji. Wykaz wad i niedociągnięć jest znacznie dłuższy.

Autor książki, być może dobry coach warsztatowy, zdecydowanie nie posiadł podstawowych wiadomości z psychologii poznawczej, zwłaszcza dotyczącej spostrzegania i uczenia się tudzież zasad konstrukcji udanej książki z zakresu rozwoju osobistego. W wyniku tychże ważkich braków otrzymujemy lity tekst, podzielony tylko na rozdziały rozpoczynające się szeregiem pytań i przypowieścią, po której następuje mało uporządkowany, pozbawiony wyraźnej struktury tekst. Czytelnik nie uświadczy w nim ani punktów (dwa małe wyjątki, wyglądające raczej na przypadek mało tu zmieniają), ani myślników, żadnych wyróżników ważniejszych pojęć czy fragmentów, a tym bardziej ilustracji, wykresów czy choćby jakiś graficznych ozdobników, nie wspominając już o przypisach (znalazłam słownie jeden) czy bibliografii poszerzającej omawiane zagadnienia (cytatów jest kilka i większość nawiązuje do poprzednich książek pana Gibasa). Znajdzie za to dwukrotne powtórzenie dwu tych samych przykładów ilustrujących coś zupełnie innego i powielanie starych, dobrze znanych od lat co najmniej dwudziestu, anegdot o orle. Irytuje niekonsekwencja i przeczenie samemu sobie – autor snuje rozważania o niesprawiedliwym traktowaniu kobiet w naszym społeczeństwie i efektach tego w postaci niskiej samooceny klientek, po czym w tym samym rozdziale zwraca się do czytelników używając wyłącznie czasowników z męską końcówką (zrobiłeś, pomyślałeś). Rażą także inne przykłady braku konsekwencji: pisząc o szkodliwości stereotypów czy osądzania innych autor książki zadaje czytelnikowi pytania i przypisując (przypuszczalne) mu stereotypowe lub nierozwojowe odpowiedzi, na które może oczywiście zaraz mądrze odpowiedzieć.

Najbardziej jednak przeszkadza kompletny brak profesjonalnej zawodowej neutralności światopoglądowej autora: nawet nie chodzi tu o przytaczanie co chwila buddyjskich opowieści czy takichże technik rozwojowych, ale o bardzo dosadną krytykę i pomniejszanie osób odnajdujących się w konkretnych wyznaniach religijnych z ich jasno określoną strukturą hierarchiczną. Ten bardzo osobisty osąd razi z dwóch powodów: autor postuluje oduczenie się automatyzmu osądzania innych, po czym sam to robi przedstawiając osoby deklarujące swą przynależność do konkretnych kościołów jako niedojrzałe osobowościowo czy rozwojowo, w dodatku wydaje się to być postawą niedopuszczalną u coacha, zwłaszcza pracującego z klientem w obszarze duchowości, o czym traktuje książka. W odniesieniu do terapeutów neutralność i obiektywizm jest jednym z kluczowych wymogów i wskazań praktyki zawodowej, a jej nie respektowanie traktować należy jako zachowanie nieetyczne. Wydawać by się mogło zatem, że w odniesieniu do coachów sprawa będzie wyglądała podobnie, tutaj jednak jest inaczej.

Kwestia transpersonalnego podejścia do człowieka zostaje w książce przedstawiona w sposób dość niejasny i zagmatwany. Przyznam, że gdybym nie znała tych kwestii wcześniej byłabym nieco zagubiona po lekturze. Podobnie ma się rzecz w kwestii przytaczanych w książce teorii psychologicznych czy badań – koncepcje Freuda, Junga czy Maslowa zostają potraktowane pobieżnie, fragmentarycznie i umieszczone w tekście wyrwane z kontekstu, przez co zostają zubożone, a nawet w pewien sposób zniekształcone.

Tytuł „Życie. Następny poziom” nie spełnił dla piszącej te słowa swej obietnicy i raczej kazał zawracać na poziomy poprzednie. Nie wiem więc dla kogo jest ta książka. Raczej nie skorzystają z niej osoby potrzebujące ukierunkowania i chcące się rozwijać – jest zbyt pobieżna i przeważnie traktuje o kwestiach teoretycznych, zatem lepsze będą po prostu sesje coachingu pod kierunkiem odpowiedniego specjalisty lub sesja psychoterapeutyczna z psychologiem rozwoju. Dla specjalistów – ludzi zawodowo pracujących z klientami nad rozwojem osobistym – publikacja także okazać się może zbyt powierzchowna i mało praktyczna, ponieważ zamiast transgresji znaleźć można tu głównie dygresje na tematy okołorozwojowe. Może zatem tom stanowi dobry materiał do badań bibliograficznych i zainspiruje do sięgnięcia po inne wydawnictwa z tego obszaru i do porównań.

Jowita Marzec