„Reputacje” to najnowsza powieść zdobywającego coraz większe uznanie kolumbijskiego pisarza, Juana Gabriela Vásqueza, którego określa się czasem jako następcę słynnego rodaka, Gabriela Garcii Márqueza. Nie sądzę, żeby takie porównania były szczególnie trafne czy przydatne. Jeśli ktoś spodziewa się po „Reputacjach” nawiązań do rozsławionego przez Noblistę realizmu magicznego lub postmodernistycznych eksperymentów formalnych inspirowanych Cortazarem, może się rozczarować. Narracja Vásqueza jest klarowna, klasyczna, tradycyjnie trzecioosobowa i nie stawia czytelnikowi zbyt wielkich wymagań.

Fabuła „Reputacji” przypomina powieści francuskich egzystencjalistów, gdzie główna postać pozostaje przez cały czas na pierwszym planie, a czytelnik coraz lepiej poznaje jej życiowe doświadczenia i dylematy, nigdy jednak nie dowiadując się wszystkiego. Tutaj główny bohater, Javier Mallarino, jest słynnym karykaturzystą, który po 40 latach pracy doczekał się najwyższych laurów. Poznajemy drogę, jaką przez ten czas przebył, i koszt sukcesu, jaki odniósł. Nasz bohater, choć niepozbawiony wad, przez całe życie pozostał niezależny, bezkompromisowy, oddany swojej pasji, za co trudno go nie lubić i nie cenić. Obok Mallarino najciekawszą postacią jest jego była żona Magdalena. Ich związek, ukazany w kolejnych retrospekcjach z przenikliwością i polotem, początkowo wydaje się przykładem partnerstwa doskonałego. Jednak, jak pokazuje Vásquez, nie trzeba żadnych nadzwyczajnych kataklizmów, aby destrukcyjna codzienność dokonała swego dzieła.

W Kolumbii rysunkowy, satyryczny komentarz do bieżących wydarzeń ma najwyraźniej dużo większe znaczenie niż w naszym kraju, gdyż Mallarino – jak przekonujemy się podczas lektury - dysponuje poważniejszą „siłą rażenia” niż niejeden polski tygodnik opinii czy tabloid. Posługując się tak groźnym narzędziem niewątpliwie należy zachować najwyższą ostrożność – pomimo że nie sprzyja temu sama istota rysunkowej satyry, obowiązkowo jednoznacznej i aktualnej. Komentowanie „na gorąco” bieżących wydarzeń nie pozostawia zbyt wiele czasu do namysłu, a stąd tylko krok do pomyłki, której skutki mogą okazać się fatalne – zarówno dla autora rysunku, jak też jego bohatera.

Śledząc powieściowe perypetie Javiera Mallarino należy pamiętać, że „Reputacje” to nie kryminał ani literatura obyczajowa. Nie znajdziemy tu ekscytującej intrygi z zaskakującym finałem, po którym „wszystko wiadomo”. Nie powinniśmy również liczyć na proste emocje i wzruszenia wyciskające łzy. Vásquezowi bliżej do Alberta Camusa, Jeana-Paula Sartre'a, czy nawet Conrada niż np. Jodi Picoult. Pod koniec powieści, gdy dochodzi do rozstrzygających decyzji, pomyślałem o „Lordzie Jimie” (ponownie czytanym po latach, w lepszym przekładzie i z większym zrozumieniem). Dlatego nie zaskoczyła mnie informacja, że Vásquez napisał biografię słynnego Polaka. Całkiem podobnie jak u autora „Jądra ciemności”, w „Reputacjach” honor, godność, sumienie, te wszystkie niemodne wartości niematerialne, znaczą zdecydowanie najwięcej.

Bogusław Karpowicz