W ostatnich dniach wielokrotnie stawałem na krawędzi straszliwych przepaści tworzonych przez Henrika Ibsena. Postawił przede mną zbudowane z wyrzutów sumienia przeszkody nie do przebycia, wymagające od bohaterów podejmowania trudnych decyzji. Ich następstwa przerażały mnie. Dostrzegałem w nich próby rozwiązania jednego życiowego supła kosztem skomplikowania całej egzystencji, która zamieniała się w jeden wielki węzeł gordyjski, utopiony w bagnie kłamstw. Wybór prawdy ponad wszystkimi innymi możliwościami dodawał otuchy. Jednak kiedy dowiadywałem się, jak w gorączce uczciwości ginęły najwytrwalsze umysły, to zaczynałem się zastanawiać, gdzie jest granica zdolności do ponoszenia ofiary. Jak wiele może znaczyć siła nieczystego sumienia i powracające upiory przeszłości. Henrik Ibsen ani razu nie pozwolił mi uwolnić się od dręczących wątpliwości, których pragnąłem a jednocześnie czułem przed nimi obawę.

Norweski dramatopisarz podarował mi przywilej szerokiej interpretacji jego dzieł. Dlatego chętnie skorzystałem z atmosfery wieloznaczności, aby wyczarować aurę "Upiorów". Ibsen umożliwił mi grzęźnięcie w niedopowiedzeniach "Domu lalki", żebym mógł się potem zastanawiać nad konsekwencjami niewłaściwych czynów. Pozwolił na odkrywanie symboliki "Dzikiej kaczki", gdzie fanatyczny głosiciel prawdy obejmuje władzę nad wszystkimi wydarzeniami. Czytając "Wroga ludu" uzmysłowiłem sobie, że być może ideał jest synonimem kłamstwa. Wszystkie te dramaty cechuje niewiarygodnie mocno zarysowany proces duchowej przemiany, kończący się oczyszczeniem charakteru z gnuśności i tchórzostwa.

Dramatycznym alegoriom nie ma końca, kiedy widzi się u Ibsena chęci podniesienia z moralnego upadku i wyznania winy. Jak łatwo się u niego wypaczyć. Jak szybko można zatruć myśli koniecznością obrachunku całego życia. Każdy jego dramat kończy się dotarciem do punktu z którego zdaniem bohaterów, nie ma innej drogi niż tylko ta jedna, naznaczona porzuceniem iluzji. Czy zachować pozory? Żyć niedomówieniami? Czy może jednak zdjąć kostium z maskarady w jaką ubrało nas życie? To pełne fundamentalnych pytań dzieło interpretowałem na wiele sposobów. Próbowałem patrzeć na ibsenowski świat trzeźwo ale jednocześnie zachowywałem szacunek dla nieprzewidywalności moralności. Bo trzeba przyznać, że Henrik Ibsen osiągnął mistrzostwo w studiowaniu tej ludzkiej przypadłości jaką jest sumienie.

Po przeczytaniu pierwszego tomu dramatów, odczuwam jakby norweski dramaturg zarzucił na mnie sieć składającą się z mnóstwa symboli, których znaczenie nie od razu jest czytelne. Ibsen jest wolnym od wszelkiego dogmatyzmu pisarzem. Śmiało wkracza na pole pełne konfliktów, pomiędzy starym a nowym porządkiem. Wydaje mi się, że on tylko stawia pytania na które odpowiedzieć musimy już sami. Wymaga to od nas ogromnej cierpliwości i czasu aby zrozumieć jego utwory. Tym z Was, którzy będą chcieli poznać bliżej twórczość Henrika Ibsena, zalecam bardzo uważne obchodzenie się z jego dramatami. To wszystko po to, aby jak najlepiej zrozumieć istotę bycia człowiekiem.

W ostatnich dniach wielokrotnie stawałem na krawędzi straszliwych przepaści tworzonych przez Henrika Ibsena. Postawił przede mną zbudowane z wyrzutów sumienia przeszkody nie do przebycia, wymagające od bohaterów podejmowania trudnych decyzji. Ich następstwa przerażały mnie. Dostrzegałem w nich próby rozwiązania jednego życiowego supła kosztem skomplikowania całej...