Czy można być martwym za życia? Wydaje się, że to paradoks, a jednak... W Oceanii, za panowania Wielkiego Brata, jeżeli ma się zostać ewaporowanym w najbliższym czasie, to dobrze się o tym wie. Dlaczego? Jeżeli myśli czy zachowania obywatela wskazują na jakikolwiek stopień racjonalnego myślenia i nieposłuszeństwa, to osoba ta niechybnie przestanie istnieć.

Książka George'a Orwella "Rok 1984" z punktu widzenia autora dzieje się w przyszłości (powstała ok. 35 lat wcześniej). Z treści książki bardzo łatwo jest domyślić się, iż pisarz nie miał zamiaru przewidzieć, co stanie się w 1984, to nie miała być prawdopodobna przyszłość. Raczej trudno uznać, że wierzył w nastanie takich czasów, w których telewizor (teleekran) nas śledzi, wszyscy przyjmują do wiadomości to, co im się powie (jakkolwiek nielogiczne by to było), a cała historia świata może być dowolnie zmieniana w ciągu kilku dni.

Głównym bohaterem jest Winston Smith. Z takim nazwiskiem mógłby być każdym, lecz jest stuprocentową odwrotnością większości. Myśli inaczej i nie potrafi zrozumieć, co dzieje się w umysłach innych. Odbiera rzeczywistość taką jaka jest naprawdę, kiedy lud święcie ufa temu, co mówią przedstawiciele Partii, nawet, jeżeli zaprzeczają sobie w jednym zdaniu (tzw. dwójmyślenie). Prowadzi propagandę przeciwko rządzącym w postaci pamiętnika, utrzymuje go w duchu listu do kogoś, kogo rozum otwarty będzie na prawdę.

"Do przyszłości czy przeszłości, do czasów, w których myśl jest wolna, w których ludzie różnią się między sobą i nie żyją samotnie - do czasów, w których istnieje prawda, a tego, co się stało, nie można zmienić. Z epoki identyczności, z epoki samotności, z epoki Wielkiego Brata, z epoki dwójmyślenia - pozdrawiam was!"

Jaki jest ten straszny system pełen fałszu? Opiszę wszystko po kolei. Świat nazywany jest Pasem Startowym Jeden, obejmuje trzy państwa: Oceanię (obie Ameryki, Wielka Brytania, południe Afryki, Australia), Eurazję (Europa i północ Azji) i Wschódazję (część południowej Azji). Kraje te prowadzą wieczną wojnę o części sporne. Zawiązywane sojusze co jakiś czas się zmieniają - raz Oceania z Eurazją walczą przeciw Wschódazji, innym razem Oceania ze Wschódazją przeciwko Eurazji. Dlaczego państwa azjatyckie nie połączył się nigdy wciąż nie rozumiem.

W Oceanii obowiązuje angsoc - jak łatwo się domyślić, jest to angielski socjalizm. Krajem rządzi Wielki Brat - żyje wiecznie, choć nikt go nigdy nie widział. Władzę sprawuje Wewnętrzna Partia, dla której (jak twierdzi) wszystko jest możliwe. M.in. zmieniają przeszłość przez ciągłe edytowanie dawnych gazet, książek itp. Jeżeli aktualnie prowadzą wojnę z Eurazją, zawsze tak było, więc wymazuje się wszelkie wzmianki świadczące o czym innym. Podobny proces zachodzi, gdy sojusznik się zmienia. Partia często dokonuje ewaporacji - gdy obywatel dopuszcza się myślozbrodni (lub jakiejkolwiek innej zbrodni) najpierw jest więziony i torturowany, następnie na krótki czas wypuszczany na wolność, po czym zostaje zastrzelony.

Działają 4 ministerstwa: pokoju (zajmuje się prowadzeniem wojny), prawdy (fałszowanie), miłości (tortury i inwigilacja) oraz obfitości (ciągłe zmniejszanie racji żywnościowych).

Część społeczeństwa to członkowie Partii Zewnętrznej - pracujący w departamentach i ministerstwach. Znaczna większość obywateli to tzw. prole - najniższa warstwa społeczna, prowadząca spokojne życie. Proletariat nie obchodzi, dopóki nie szykuje spisków przeciw władzy, a na to są zbyt głupi.

Partia stosuje dwójmyślenie w wielu wypadkach. Potrafi wierzyć w dwie wykluczające się rzeczy naraz. To pojęcie świetnie opisuje poniższy cytat:

"Wiedzieć i nie wiedzieć; mieć poczucie absolutnej prawdomówności, a jednocześnie wygłaszać umiejętnie skonstruowane kłamstwa; wyznawać równocześnie dwa zupełnie sprzeczne poglądy na dany temat, i mimo świadomości, że się wzajemnie wykluczają, wierzyć w oba; używać logiki przeciwko logice;(...)zapominać wszystko, czego nie należy wiedzieć, po czym przypominać sobie, kiedy staje się potrzebne, a następnie znów szybko wymazywać z pamięci."

Słowa takie jak dwójmyślenie czy angsoc, należą do nowomowy - jest to wersja języka, która jest tak bardzo zredukowana, iż nie da się wyrażać nieposłuszeństwa - większość słów, które by się do tego nadawały została wyeliminowana, bądź jej znaczenie jest ograniczone. Uproszczone zostały także odmiana, formy gramatyczne, a wyrazy, które trudno było wymówić - skrócone. Nowomowie pod względem technicznym poświęcony jest aneks na końcu książki.

Powieść zrobiła na mnie ogromne wrażenie! Wszystko jest świetnie obmyślone i skonstruowane, a autor stworzył całą nowomowę. Choć opowiedziana historia jest, jak wyżej pisałam, nierealna, to jednak w prawdziwy sposób opisuje czasy socjalistyczne.

Mimo, że książka została napisana ponad pół wieku temu, to język jest przystępny. Nie sądzę, by była to kwestia tłumaczenia, ponieważ starego języka raczej się nie uwspółcześnia w nowszych wydaniach. Dzięki temu archaizmy nie zwalniały tempa czytania i nie psuły przyjemności z lektury.

Przeszkadzała jedynie forma wydania - kieszonkowa. Moim zdaniem, kiedy postanawia się wydać książkę w mniejszym formacie, nie potrzeba od razu tak drastycznie zmniejszać czcionki. Przyzwyczaiłam się do rozmiaru liter dopiero w połowie, więc wtedy czytało się już sprawnie.

www.rozdzial5.blogspot.com

Czy można być martwym za życia? Wydaje się, że to paradoks, a jednak... W Oceanii, za panowania Wielkiego Brata, jeżeli ma się zostać ewaporowanym w najbliższym czasie, to dobrze się o tym wie. Dlaczego? Jeżeli myśli czy zachowania obywatela wskazują na jakikolwiek stopień racjonalnego myślenia i nieposłuszeństwa, to osoba ta niechybnie przestanie istnieć.

Książka George'a...