Rosjanin Aleksander Kondratiew(1876-1967) to pisarz w Polsce praktycznie nieznany- zaledwie jedna przetłumaczona powieść, i to jeszcze 75 lat po jej światowej premierze. Trochę to dziwi, ale z drugiej strony jego życie i twórczość przypadały na tzw. Srebrny Wiek kultury rosyjskiej, który obfitował w oryginalnych twórców i prądy literackie. Kondratiew, trochę pominięty, trochę zapomniany ma jednak do zaoferowania polskiemu czytelnikowi coś wyjątkowego - "powieść demonologiczną", której bohaterami są nasze demony i bóstwa. Autor po rewolucji październikowej udał się na emigrację na Wołyń i spędził na ziemiach II Rzeczypospolitej prawie 20 lat- opuścił je dopiero w 1939, by ostatecznie osiąść w Stanach Zjednoczonych.

To właśnie na Wołyniu powstało "Na brzegu Jarynia" i jest tym Wołyniem przesiąknięte. Tamtejsza przyroda, zabobony, wierzenia i obyczaje stwarzają niepowtarzalny klimat tej powieści. Chociażby sam początek:

Cicha, ciemna noc nad brzegiem tytułowej rzeki. Ale spokój jest tylko pozorny- z toni wynurza się stary Wodnik - oblepiony wodorostami władca Jarynia. Siedząc na brzegu obserwuje życie toczące się pod osłoną nocy- wiedźma lecąca gdzieś na miotle, za chwilę druga ukryta pod postacią kota, chwilę potem przemykający wilkolak... Gdzieś dalej bawią się rusałki, a na dnie rzeki leży przykryty mułem posąg Peruna- ten wypchnięty przez chrześcijaństwo z ludzkiej pamięci bóg, dziś potrzebny jest tylko Wodnikowi, z którym toczy dysputy o dawnych i nowych czasach.
Ale tej nocy Wodnika najbardziej ciekawi topielica, która leży na dnie jego królestwa . Z powodu nieszczęśliwej miłości rzuciła się niedawno do rzeki. Nie przypuszczała jednak, że z chwilą, gdy na jej martwe lico padną promienie księżyca, odrodzi się jako rusałka- sługa i żona Wodnika. Gdy budzi ją pieszczota żabich rąk jaryńskiego demona, pragnie uciec, ale ucieczka nie jest możliwa...

A to zalewie pierwszych pięć stron! Dalej jest równie klimatycznie i mroczno. Chuć, gniew i zazdrość targają bohaterami, którzy z reguły uosobiają najgorsze ludzkie cechy. Kilku z nich przez swoje namiętności straci życie, wielu innych zapłaci w inny sposób. A bohaterów jest całe multum - oprócz wspomnianych jest jeszcze Leszy i Leszowa, Biesy i biesówki bagienne, a także zwykli śmiertelnicy. Losy mieszkańców okolic Jarynia opisane są sensualnym językiem, a nastrój powieści tworzy mroczna i tajemnicza przyroda oraz fantastyczni bohaterowie. Nie bez powodu na okładce przywoływany jest Leśmian- obaj pisarze mają podobny sposób opisywania przyrody i potrafią tymi opisami stworzyć niepowtarzalny klimat.

Polecam serdecznie, zwłaszcza dzisiaj - toż to Dziady :)

Rosjanin Aleksander Kondratiew(1876-1967) to pisarz w Polsce praktycznie nieznany- zaledwie jedna przetłumaczona powieść, i to jeszcze 75 lat po jej światowej premierze. Trochę to dziwi, ale z drugiej strony jego życie i twórczość przypadały na tzw. Srebrny Wiek kultury rosyjskiej, który obfitował w oryginalnych twórców i prądy literackie. Kondratiew, trochę pominięty,...