Najprościej byłoby „Moby Dicka” określić jako swoisty epos ku wielorybnictwu z uniwersalnymi odniesieniami.

Jednak to wydaje się zbyt ogólna, banalna, mało precyzyjna charakterystyka. Powieść jest pełna symboliki, niejednoznaczności, tajemniczości czy ociężałości. Wiele tu odniesień do innych dzieł literackich (np. Biblia, mitologie). Równie dobrze można by całość zinterpretować jako krytykę polityki ekspansjonizmu, misji „białego człowieka” brutalnie ingerującego w obce rejony, co implikuje ze sobą tragiczne konsekwencje...

Przede wszystkim rzuca się w oczy rewelacyjny portret psychologiczny kapitana Ahaba, który to zdaje się dyszy nieludzką, irracjonalną żądzą zemsty na potężnym wielorybie, który go sprzed laty okaleczył. Z jednej strony Ahab może być starotestamentowym Hiobem, na którego spadło ogromne nieszczęście, z drugiej Koheletem, którego życie stanowi odzwierciedlenie frazy, iż „wszystko jest marnością”, a z trzeciej wręcz Szatanem, który świadomie odrzucił Boga, czym skazał się na wieczne potępienie. A literalnie imię Achab może sugerować nawiązanie do starożytnego, nikczemnego króla, z którego zwłok psy zlizywały krew...

Oprócz szaleńczego kapitana także, a może przede wszystkim centralną postacią w powieści jest tytułowy Moby Dick. Jest to budzący grozę olbrzymi kaszalot, siejący postrach wśród marynarzy, idee fixe wspomnianego Ahaba. Świetnie ukazana jest monstrualność ów wieloryba przez porównanie go ze słoniem, którego to wielokrotnie przewyższa gabarytami. Warto zauważyć na rewelacyjny traktat o białości, który Melville umiejętnie wpasował w książkę, zwracając uwagę iż biały kolor oprócz nieskazitelności może też symbolizować grozę, przerażenie, upiorność – bladość zmarłego, widma, niedźwiedź polarny, biały wieloryb...

Spore wrażenie robi też fenomenalny rozdział LXXXIX „Ryba przytrzymana i ryba wolna” , stanowiący błyskotliwe rozważania filozoficzno – prawne.

OCENA. Początkowo miałem dać 10/10, choć może niesłusznie z tego zrezygnowałem. „Moby Dick” wydaje się, że spełnia warunki arcydzieła literackiego – jest oryginalny, przesycony rozważaniami intelektualnymi, poruszający, zawierający głębie intelektualną, niejednoznaczny. Jednak właśnie ów niejednoznaczność mocno zaburza przyjemność z lektury – nieskładność, rozwlekłość, dywagacje zaburzające tok akcji... Nie każdy jest Dostojewskim aby genialnie połączyć wysoki artyzm literacki ze spoistością przekazu, wciągającą fabułą, ale od arcydzieła dużo wymagam, a na tym polu Melville mnie trochę zawiódł... Choć z drugiej strony dla wielu pewnie to będzie plus – te nużące nieskładności, nieścisłości, tajemniczość, nie zbadany proces myślowy bohaterów stanowić może przedsmak tzw. strumienia świadomości, który to został wiele lat później obszernie rozbudowany w „Ulissesie” Joyce’a.

Najprościej byłoby „Moby Dicka” określić jako swoisty epos ku wielorybnictwu z uniwersalnymi odniesieniami.

Jednak to wydaje się zbyt ogólna, banalna, mało precyzyjna charakterystyka. Powieść jest pełna symboliki, niejednoznaczności, tajemniczości czy ociężałości. Wiele tu odniesień do innych dzieł literackich (np. Biblia, mitologie). Równie dobrze można by całość...