Zbiorem opowiadań „Pixel” nieznanej mi wcześniej, węgierskiej pisarki Krisztiny Tóth zainteresowałem się przede wszystkim dlatego, że zarówno najbliższa, jak i ta nieco dalsza zagranica to nadal w dużym stopniu białe plamy w moim czytelniczym doświadczeniu, przez lata zdominowanym przez Anglosasów i Europę Zachodnią. Tymczasem, jak przekonuję się coraz częściej, w literaturze litewskiej, słowackiej, ukraińskiej czy właśnie węgierskiej pojawia się naprawdę wiele znakomitych tytułów.

Jak dowiedziałem się jeszcze przed przystąpieniem do lektury, urodzona w 1967 roku w Budapeszcie Krisztina Tóth jest przede wszystkim poetką. Ta informacja może trochę zaniepokoić niektórych czytelników, zwłaszcza tych nie najlepiej reagujących na określenie „proza poetycka”. Na szczęście Tóth, jak się szybko przekonałem, wykorzystała swój poetycki warsztat nie do ozdabiania opowiadań wyszukanymi metaforami czy metonimiami, ale do tworzenia zdyscyplinowanej, oszczędnej w słowa narracji. Dość tradycyjnej w formie, jednak nie pozbawionej okazjonalnych, naprawdę ciekawych urozmaiceń formalnych.

Każde z trzydziestu opowiadań zostało nazwane od którejś z części ciała; rozpoczynamy od „historii ręki”, a kończymy „historią pośladków”. Opowiadania są dość krótkie, najczęściej kilkustronicowe, czytelnikowi nie grożą więc dłużyzny ani nuda. W poszczególnych tekstach nieraz występują te same postacie, tyle tylko, że przy ponownym spotkaniu ich perypetie rozgrywają się już w zupełnie innym czasie i miejscu. Krsztina Tóth obserwuje swoich bohaterów w najróżniejszyh sytuacjach, czasem drastycznych, innym razem na pozór banalnych, które jednak z perspektywy czasu nabierają znaczenia - jak pies, liżący po twarzy przestraszonego chłopca w jednym z opowiadań, co po latach, już w ramach innej historii, okazuje się źródłem głębokiej traumy.

Kilkakrotnie pojawia się wątek par, gdzie pozory wzajemnego zrozumienia okazują się zarówno nietrwałe, jak też całkowicie fałszywe. Kobieta planuje poczęcie dziecka, podczas gdy jej partner zaplanował już rozstanie. Lekarka nawiązuje romans z pacjentem, jednocześnie ukrywając przed nim nie dającą nadziei diagnozę. Fałszywe wyobrażenia o sobie i innych, brak zrozumienia i porozumienia to motyw przewodni niemal wszystkich opowiadań. Autorka z fabularną inwencją i nie bez humoru prezentuje kolejne bariery: językowe, kulturowe, pokoleniowe. Treść i forma tych błyskotliwych, a przy tym refleksyjnych opowiadań węgierskiej pisarki nie tylko dowodzą jej talentu, ale przy okazji przypominają o potencjale tego gatunku literackiego, tak często niedocenianego.

Na koniec parę słów o stronie edytorskiej książki. Gruba, twarda okładka, dobry papier i błyszcząca obwoluta, ozdobiona minimalistyczną grafiką, skłaniają do pochwał do adresem wydawnictwa Emka. Niestety, dobre wrażenie psują niedoróbki korektorskie w postaci irytujących błędów składniowych, np. oboje rodziców pracowali (str. 95) czy Edyta wraz z mężem pojechali w lutym do Dortmundu (str. 129). Jest to sytuacja, niestety, coraz częściej spotykana: drukarnia spisuje się znakomicie, korekta zawodzi.

Bogusław Karpowicz