Jak tu zrecenzować kogoś, kto sam recenzuje? Jak napisać, że drażni, kiedy i wkurza, i zachwyca?

Tych, którzy czytają kwartalnik Agory „Książki”, teksty Janusza Rudnickiego zgromadzone w wydanym w październiku 2014r. przez Wydawnictwo W.A.B. zbiorze „Życiorysta" nie zaskoczą. Z częścią zetknęli się już bowiem na pewno. I niewątpliwie je pamiętają, bo stylu Rudnickiego zapomnieć nie sposób. Nie pozostawia on bowiem czytelnika obojętnym, zarówno przez wyrazistość opinii, jak i dosadność języka. Dlatego też drażni i zachwyca. Prowokuje, ale i wzbudza zazdrość.

Czego się w zbiorze „Życiorysta" spodziewać?

Teksty ułożone są w trzech działach: W stronę biografii, W stronę recenzji i  Miejsca. Dział pierwszy W stronę biografii to różnorodne formalnie opisy lektur polskich i zagranicznych, przedstawiających ciekawe z różnych względów postacie świata kultury i polityki. Punktem wyjścia są aktualnie ukazujące się na rynku wydawniczym biografie i autobiografie. Niejednokrotnie opowieść Rudnickiego wyrasta z lektury kilku tekstów, skupionych wokół danej postaci.

Kto zainteresował pisarza? Na przykład wielki, ale i jednocześnie mizerny Richard Wagner, dla którego jest Rudnicki bezlitosny. Bracia Grimm, których nazywa fabrykantami. Znany krytyk Marcel Reich-Ranicki, „człowiek z korka". Danuta Wałęsowa, którą podziwia za perfekcyjny mechanizm samoobrony, ale i tak szuka jej prawdziwej za „gładkimi zdaniami" „Marzeń i tajemnic". To bracia Ratzingerowie. Franz Kafka. Angela Merkel i żona Helmuta Kohla. W tej części jest i plażowa lektura - ciężkostrawna „Mein Kampf" z niepublikowanym dotąd listem Tomasza Manna do Hitlera. Pisarz przedstawia postacie wyłaniające się z lektur, traktując je dość bezceremonialnie. Jak również książki, które o nich opowiadają. Czasem wprost skarży się na niedolę recenzenta, który musi przebrnąć przez stronice nudne niemiłosiernie, by dla swojego czytelnika wychwycić cokolwiek prawdziwego. Nie mam złudzeń, że lektura Rudnickiego swobodnie zastępuje lekturę właściwą, że te opowieści o książkach lepsze są zapewne niż one same. Dzięki niemu wiem, do czego nie ma już po co sięgać.

W dziale drugim W stronę recenzji za to raczej odmiennie. Tu wskazówki, po co warto sięgnąć. Więc i teksty krótsze, czasem 2-3-stronicowe, a w nich wypunktowane powody, dla których trzeba, warto, należy. Niekiedy bezwzględny zachwyt (np. Petra Hulová „Plastikowe M3, czyli czeska pornografia”) i deklaracja wierności (Adam Wiedemann, „Czyste czyny”), czasem życzliwe zainteresowanie (reportaże Mariusza Szczygła), lub tylko sugestia, by zajrzeć, bo wypunktowane i niedostatki (Günter Wallraff, „Z nowego, wspaniałego świata”). Wśród tych tekstów także chwytliwe „Palę lektury!” - wołanie o oddech dla polskich uczniów i przewietrzenie szkolnego kanonu.  I wiele innych tytułów, nieobcych na pewno w miarę zorientowanemu w tym, co ukazywało się na w ostatnich latach w Polsce, czytelnikowi.

Część trzecia, Miejsca, to migawki specyficznie dramatyczno-liryczne z miejsc odwiedzanych przez autora. Będzie to Kędzierzyn Koźle, gdzie się urodził, i Warszawa z „Qchnią", azjatycką restauracyjną budą, punktem obserwacyjnym na placu Trzech Krzyży (wcześniej czy później zawsze ktoś tędy przemknie [a to będzie na przykład Magdalena Cielecka czy Andrzej Chyra]. To także moja łódka stąd do przeszłości, wiosłuję do tych, którzy skoczyli już o tyczce.  To obrazki z Trewir i Luksemburga. To zapiski z codzienności, zwyczajnie bezlitosnej.

Warto zaglądać do „Życiorysy”? Warto. Szukać podpowiedzi do lektur i sposobu ich czytania.

Justyna Radomińska