„Kino krótkich filmów” to moje pierwsze spotkanie z prozą Marka Stokowskiego. Jeszcze przed przystąpieniem do lektury widać, że pisarz nie chadza utartymi szlakami. Oto każdy z 12 rozdziałów powieści jest uzupełniony „seansem”, czyli krótkim, kilkustronicowym fragmentem poetyckiej prozy. Ciekawym pomysłem edytorskim było kolorystyczne wydzielenie „seansów” (białe litery na czarnym tle), co intrygująco kontrastuje z klasycznym wyglądem rozdziałów. Jednak oryginalność edytorska to jedynie przedsmak tego, co kryje się na poszczególnych stronach tej opowieści.

Główni bohaterowie to człowiek i pies, czyli M i Wabi. Ten pierwszy to nieco szalony ekolog, po trosze eremita, po trosze błędny rycerz. Do tego mistyk i wędrowiec, wrażliwy na troski i potrzeby roślin, zwierząt oraz ludzi (kolejność nieprzypadkowa). Jego wierny towarzysz Wabi jest psem na tyle inteligentnym i elokwentnym, że autor powierzył mu rolę narratora. Gdy obiekt uczuć M – piękna córka leśniczego – wyjeżdża wraz z chorą siostrą do Szwecji, nasz stęskniony bohater porzuca leśne zacisze, zabiera psa, plecak z prowiantem i wyrusza w drogę. Ma niewiele pieniędzy i jeszcze mniej pomysłów na dotarcie do zamorskiego miejsca przeznaczenia. Na szlaku nie skupia się jednak na swoich problemach, ale na tym wszystkim, czego doświadcza w trakcie wędrówki. Z racji niezwykłej empatii widzi i odczuwa więcej niż inni. M spotyka mieszkańców małych miasteczek, ale też niedomagające drzewa i nieistniejących ludzi. Wszystkich obdarza uwagą, troską i życzliwością, w czym sekunduje mu czworonożny przyjaciel.

„Kino krótkich filmów” to narracja specyficzna, oryginalna, kunsztowna i różnorodna. Znajdujemy tu fragmenty kojarzące się z wiślańskim mikrokosmosem Jerzego Pilcha, ale też takie, którym bliżej do prozy Wiesława Myśliwskiego. Przy tym nie ma mowy o naśladownictwie – to raczej analogie wynikające z podobnej wrażliwości autorów i kolorytu ich prozy. Tytuł książki sugeruje, aby przerywniki w postaci „seansów” potraktować z równą uwagą, co właściwe rozdziały. Te biało-czarne uwertury rzeczywiście mogą się podobać - o ile tylko czytelnik dostrzeże i doceni ich abstrakcyjny urok i wyrafinowaną, poetyzującą formę, z subtelnymi, asonansowymi rymami i purenonsensownym humorem. Oto próbka: Dobrze, że noc w noc nieznana ręka wietrzy klatki i szuflady, otwierając je na przestrzeń nieograniczoną żadnym murem ni metrażem lokatorskiej jawy. Albo: Ona robi tak: wybiera miejsce – na uboczu, żeby nikt jej nie podglądał, no i żeby miała rozpostarcie – bierze dosyć długi rozbieg, wyciąga ramiona i skacze. Rzuca się do przodu całym ciałem, jak się daje nura w wodę, i dalej już leci, a właściwie jakby płynie, bez obawy, bez lęku, że spadnie, że powietrze ją upuści.

Taka proza to świetna odtrutka na banalne czytadła, pisane nijakim stylem, pełne uproszczeń i schematów. Któż jednak nie pokusi się od czasu do czasu o poznanie głośnego bestsellera, czyichś „szczerych” wyznań czy innych, seryjnie produkowanych, czytelniczych atrakcji. Jeżeli po zapoznaniu się z takim produktem odczujemy niesmak, jałowość i stratę czasu, wówczas warto sięgnąć po oryginalny, niszowy, wysokiej klasy produkt regionalny Marka Stokowskiego, jakże różny od śmieciowej strawy o rekordowej sprzedaży.

Czytając „Kino krótkich filmów”, nie miałem wątpliwości, że autor dołożył ogromnych starań, cyzelując zarówno treść, jak i formę swego dzieła. W rezultacie inwencja fabularna i stylistyczna mogą imponować, oryginalność – zjednywać, pomimo że wejście w zwykły-niezwykły świat wędrowców wymaga pewnego wysiłku i skupienia. Jednak uważna lektura 12 rozdziałów „Kina...” i nieopuszczenie żadnego z 12 seansów zdecydowanie się opłaca: dowiadujemy się wiele o sekretnym życiu lasu, o tym, kogo można spotkać na szlaku, a nawet jak bez pieniędzy i biletów dotrzeć do Szwecji.

Bogusław Karpowicz