Pełny polski tytuł książki Ramity Navai brzmi: „Miasto kłamstw. Cała prawda o Teheranie” – angielski jest jeszcze lepszy: „City of Lies. Love, Sex, Death and the Search for the Truth in Teheran”. Po takim wstępie można się spodziewać wszystkiego. Nie ma wątpliwości, że znajdziemy tutaj i seks, i miłość, i śmierć, a także kłamstwa, przede wszystkim kłamstwa. Co do prawdy, sprawa trochę się komplikuje. Angielskie poszukiwanie, najwidoczniej wzbudzające w czytelnikach metafizyczny niepokój dwuznaczności, zostało przez rodzimego wydawcę poprawione i przetopione na miniaturowy pomnik ze spiżu zamknięty w plastikowej gablotce. No, ale zajmijmy się książką.

W ośmiu rozdziałach opisane są historie ośmiu postaci, a właściwie ośmiu bytów zlepionych na potrzeby opowieści z fragmentów żyjących ludzi, których poznała autorka. Ten zabieg, stosowany z wielkim powodzeniem przez Ryszarda Kapuścińskiego czy Wojtka Jagielskiego, w połączeniu z użytą przez Ramitę Navai narracją, wprowadza do „Miasta kłamstw” dysonans. Podczas lektury nie opuszczało mnie wrażenie, że dziennikarka nigdy do końca nie zdecydowała się, co tak naprawdę chciała napisać. Styl książki jest zbyt literacki jak na reportaż i zbyt niewprawny, żeby uniósł ciężar fikcji. Autorka często powtarza te same chwyty przy opisywaniu bohaterów i używa podobnych struktur w kolejnych rozdziałach: pojawieniu się nowej postaci, nawet drugoplanowej, prawie zawsze towarzyszy zbyt długi, nużący opis jej życia, co wybija z rytmu i sprawia, że łatwo zapomnieć, kogo tak naprawdę dotyczy tekst. A kiedy już wzruszyłem się czyimś tragicznym losem, zamieszczone na końcu źródła informowały mnie, że pierwowzór miał się zupełnie inaczej.

Nie uważam jednak, że książka jest kiepska. Te osiem absurdalnych czasami opowieści buduje obraz przedziwnego Teheranu, opartego o biegnący z północy na południe skrzywiony kręgosłup, ulicę Wali Asr. Dowiemy się o napięciu seksualnym, którego nie sposób rozładować, o zdradach, morderstwach, niespełnionych pragnieniach, pobitym dentyście, przeterminowanym cyjanku, operacjach plastycznych, a przede wszystkim o hipokryzji zwykłych ludzi i rządzących, która skazuje teherańczyków na schizofreniczne życie. I nawet jeśli „Miastu kłamstw” przydałaby się większa głębia, to warto po nie sięgnąć choćby po to, aby dorobić drugi wymiar do powielanej przez znudzonych redaktorów prawdy, że w Iranie poza łamaniem praw człowieka i rozwijaniem programu atomowego nie dzieje się nic ciekawego.

Rafał Łukasik